źródło: materialy promocyjne
Dziś 1 listopada, dzień Wszystkich Świętych. W redakcyjnym gronie wspominamy z tej okazji zmarłych ludzi kina. Niestety, tych, którzy zasłużyli się dla X Muzy, a którzy odeszli w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy, jest wielu i z oczywistych względów nie o wszystkich możemy dzisiaj wspomnieć. Mamy jednak nadzieję, że nie pozwolicie o nich zapomnieć i podzielicie się ich nazwiskami i dokonaniami w komentarzach.
Alina Janowska (zm. 13 listopada)
Aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna. Na ekranie zadebiutowała rolą w pierwszym polskim powojennym filmie "Zakazane piosenki" z 1946 roku. Znana m.in. z seriali "Wojna domowa", "Złotopolscy" oraz filmów "Podróż za jeden uśmiech" i "Rozmowy kontrolowane".
Maciej Kijowski (zm. 30 listopada)
Operator filmowy. Jeszcze w czasie studiów stanął za kamerą na planie słynnej etiudy Romana Polańskiego pt. "Dwaj ludzie z szafą". Był autorem zdjęć m.in. do "Diabła", "Doktora Judyma" i "Wrzeciona czasu".
Ursula K. Le Guin (zm. 22 stycznia)
Pisarka, autorka książek SF i fantasy, w tym ekranizowanego dwukrotnie kultowego cyklu "Ziemiomorze". Była wielokrotną laureatką prestiżowych nagród literackich Nebula i Hugo.
Wojciech Pokora (zm. 4 lutego)
Aktor filmowy i teatralny. Do jego niezapomnianych ekranowych kreacji należą m.in. Stanisław Maria Rochowicz z "Poszukiwanego, poszukiwanej" (1972), inżynier Gajny z "Czterdziestolatka" (1974), Żorż Ponimirski z "Kariery Nikodema Dyzmy" (1980), docent Furman z "Alternatyw 4" oraz von Nogay z "C.K. Dezerterów".
Antoni Krauze (zm. 14 lutego)
Reżyser i scenarzysta, autor kilkudziesięciu filmów, w tym "Monidła", "Party przy świecach", "Akwarium", "Czarnego czwartku" oraz "Smoleńska". Za swoją działalność otrzymał m.in. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski oraz Złoty Medal "Zasłużony Kulturze – Gloria Artis".
Agnieszka Kotulanka (zm. 20 lutego)
Aktorka filmowa i teatralna, wykonawczyni piosenki aktorskiej. Olbrzymią popularność przyniosła jej rola w telenoweli "Klan", gdzie przez 16 lat wcielała się w Krystynę Lubicz.
Elżbieta Słoboda (zm. 14 marca)
Aktorka teatralna i filmowa, wykładowczyni w Warszawskiej Szkole Filmowej oraz Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.
Stephen Hawking (zm. 14 marca)
Astrofizyk, kosmolog i fizyk teoretyczny, specjalista od czarnych dziur oraz fizyki kwantowej. Był również autorem licznych dokumentów popularnonaukowych. Jego sława wykraczała poza środowisko akademickie, o czym świadczą m.in. aktorskie epizody w "Simpsonach", "Futuramie" i "Teorii wielkiego podrywu". Za główną rolę w biografii Hawkinga pt. "Teoria wszystkiego" Eddie Redmayne otrzymał Oscara.
Milos Forman (zm. 13 kwietnia)
Legendarny czeski reżyser filmowy. Laureat dwóch Oscarów i trzech Złotych Globów. Zaczynał od "Pali się, moja panno", "Miłości blondynki" i "Czarnego Piotrusia", ale największą sławę przyniosły mu filmy realizowane w Ameryce – "Lot nad kukułczym gniazdem", "Hair" i "Amadeusz".
Vittorio Taviani (zm. 15 kwietnia)
Mistrz włoskiego kina, tworzył filmy wspólnie ze swoim młodszym o dwa lata bratem Paolo. Jeden z ulubieńców festiwalu w Cannes. W 1977 roku zdobył Złotą Palmę za film "We władzy ojca". Zaś w 1982 roku dwa wyróżnienia otrzymał za "Noc w San Lorenzo".
Margot Kidder (zm. 13 maja)
Amerykańska aktorka. Znana była szerokiej publiczności głównie z roli Lois Lane w kinowym cyklu o Supermanie. Miała również na koncie inne role w popularnych produkcjach z lat 70.
Philip Roth (zm. 21 maja)
Wybitny amerykański prozaik. Na podstawie jego książek nakręcono m.in."Piętno" (2003), "Elegię", "Upokorzenie" (2014) oraz "Amerykańską sielankę" (2016). Pisarz przez wiele lat wymieniany był w gronie kandydatów do literackiej nagrody Nobla. Wyróżnienia nigdy nie udało mu się jednak zdobyć.
Robert Brylewski (zm. 3 czerwca)
Legenda polskiej sceny muzycznej, gitarzysta oraz wokalista takich zespołów jak Armia, Izrael i Brygada Kryzys. Na ekranie wystąpił m.in. w "Słodko gorzkim" oraz "Polskim gównie".
Anthony Bourdain (zm. 8 czerwca)
Słynny amerykański szef kuchni, gwiazda programów kulinarnych i podróżnik. Pojawił się w roli samego siebie w "Big Short", był również scenarzystą kilku odcinków znanych seriali, m.in. "Treme".
Martin Bregman (zm. 16 czerwca)
Jeden z najważniejszych amerykańskich producentów filmowych. Za "Pieskie popołudnie" otrzymał nominację do Oscara. Produkował również "Człowieka z blizną", "Morze miłości", "Serpico" i "Życie Carlita" – we wszystkich tych filmach pracował z Alem Pacino, którego na początku kariery wylansował na gwiazdę.
Harlan Ellison (zm. 28 czerwca)
Amerykański pisarz i krytyk literacki. Legenda literatury sci-fi. Autor takich książek jak "Nie mam ust, a muszę krzyczeć" oraz "Chłopiec i jego pies". Scenarzysta odcinków "Strefy mroku", "Star Treka" i "Ucieczki Logana".
Steve Ditko (zm. 29 czerwca)
Amerykański rysownik komiksów, współtwórca postaci Spider-Mana, Doktora Strange'a oraz niezliczonej liczby innych superbohaterów. W swojej długiej karierze pracował zarówno dla Marvela, jak i dla DC Comics.
Claude Lanzmann (zm. 5 lipca 2018)
Francuski dokumentalista. Twórca słynnego "Shoah" (1985), 9-godzinnej "mówionej" historii Holokaustu, dokumentu uznawanego za jeden z najważniejszych filmów podejmujących temat zbrodni hitlerowskiej. Nakręcił też m.in. "Dlaczego Izrael" (1972), "Sobibór" (2001) i "Ostatni niesprawiedliwy" (2013).
Kora Jackowska (zm. 28 lipca 2018)
Piosenkarka i autorka tekstów, wokalistka zespołu Maanam, z którym nagrała 11 albumów studyjnych. Miała na koncie również 7 płyt solowych. Po raz pierwszy pojawiła się na ekranie w 1981 roku w "Wielkiej majówce" (1981), gdzie zagrała samą siebie. Ostatnio mogliśmy ją usłyszeć w animacji Pixara "Iniemamocni 2", w której użyczyła głosu ekscentrycznej projektantce Ednie.
Tomasz Stańko (zm. 29 lipca 2018)
Muzyk, trębacz, kompozytor, m.in. filmowy. Był autorem niezliczonych jazzowych albumów, dwa z nich nagrał z Krzysztofem Komedą. W latach 60. pisał muzykę dla telewizji, zaczynał od serialu "Klub profesora Tutki". Później napisał partyturę do m.in. "Dziury w ziemi" Andrzeja Kondratiuka, "Pożegnania z Marią" Filipa Zylbera, "Ciszy" Michała Rosy oraz "Małej matury 1947" Janusza Majewskiego. Była to jego ostania pełnometrażowa fabuła.
Piotr Szulkin (zm. 3 sierpnia 2018)
Reżyser, scenarzysta, autor książek, profesor Wydziału Reżyserii Szkoły Filmowej w Łodzi. Do jego najważniejszych dzieł należą: "O-bi, o-ba: Koniec cywilizacji", "Ga, ga: Chwała bohaterom", "Mięso (Ironica)" oraz jego ostatni film, nakręcony w 2003 roku "Ubu król".
Kazimierz Karabasz (zm. 11 sierpnia 2018)
Twórca polskiej szkoły dokumentu, wybitny reżyser i pedagog. Debiutował w latach 50., realizując razem z Władysławem Ślesickim filmy z tzw. "czarnej serii". Swoją autorską metodę wypracował w kolejnej dekadzie w filmach "Muzykanci" (1960), "Ludzie w drodze" (1960) czy "Rok Franka W." (1967). Wychował pokolenia dokumentalistów. Był nauczycielem m.in. Krzysztofa Kieślowskiego, Marcela Łozińskiego i Wojciecha Wiszniewskiego.
Kazimiera Utrata (zm. 12 sierpnia 2018)
Aktorka filmowa i teatralna. Debiutowała w "Lotnej" (1959) Andrzeja Wajdy, grała w takich filmach jak m.in. "Kochaj albo rzuć" (1977), "Miś" (1980) i "Galimatias, czyli kogel mogel II" (1989). Największą popularność przyniosła jej grana od 1997 roku rola pani Stasi w telenoweli "Klan".
Aretha Franklin (zm. 16 sierpnia 2018)
Jedna z najbardziej cenionych wokalistek w historii. Sprzedała łącznie ponad 75 milionów płyt, zdobyła 20 statuetek Grammy - w tym za całokształt artystycznych dokonań - i była pierwszą kobietą, którą wprowadzono do Rock and Roll Hall of Fame. W kinie mogliśmy ją oglądać w komediach muzycznych "Blues Brothers" (1980) oraz "Blues Brothers 2000", gdzie wcieliła się w postać pani Murphy. Pojawiła się również we własnej osobie w kilku filmach dokumentalnych oraz serialach.
Burt Reynolds (zm. 6 września 2018)
Amerykański aktor. Miał na koncie blisko 200 ról, debiutował w latach 50., a przełomem w jego karierze był występ w "Uwolnieniu" (1972) Johna Boormana. Zagrał między innymi w "Najdłuższym jardzie", "Striptizie", a także kultowych seriach "Mistrz kierownicy ucieka" oraz "Wyścig kuli armatniej". Jego największym sukcesem w karierze pozostaje jednak "Boogie Nights" Paula Thomasa Andersona - za rolę magnata branży porno, Jacka Hornera, otrzymał nominację do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego oraz Złoty Glob.
Charles Aznavour (zm. 1 października 2018)
Francuski piosenkarz, kompozytor i aktor nazywany "francuskim Frankiem Sinatrą". Współpracował m.in. z Édith Piaf i Fredem Astaire'em, napisał ponad tysiąc piosenek, a jego albumy sprzedały się w niemal 200 milionach egzemplarzy. Zagrał m.in. w takich filmach jak "Strzelajcie do pianisty!" (1960), "Blaszany bębenek" (1979) i "Ararat" (2002).
***
Aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna. Na ekranie zadebiutowała rolą w pierwszym polskim powojennym filmie "Zakazane piosenki" z 1946 roku. Znana m.in. z seriali "Wojna domowa", "Złotopolscy" oraz filmów "Podróż za jeden uśmiech" i "Rozmowy kontrolowane".
***
Maciej Kijowski (zm. 30 listopada)
Operator filmowy. Jeszcze w czasie studiów stanął za kamerą na planie słynnej etiudy Romana Polańskiego pt. "Dwaj ludzie z szafą". Był autorem zdjęć m.in. do "Diabła", "Doktora Judyma" i "Wrzeciona czasu".
***
Ursula K. Le Guin (zm. 22 stycznia)
Pisarka, autorka książek SF i fantasy, w tym ekranizowanego dwukrotnie kultowego cyklu "Ziemiomorze". Była wielokrotną laureatką prestiżowych nagród literackich Nebula i Hugo.
***
Wojciech Pokora (zm. 4 lutego)
Aktor filmowy i teatralny. Do jego niezapomnianych ekranowych kreacji należą m.in. Stanisław Maria Rochowicz z "Poszukiwanego, poszukiwanej" (1972), inżynier Gajny z "Czterdziestolatka" (1974), Żorż Ponimirski z "Kariery Nikodema Dyzmy" (1980), docent Furman z "Alternatyw 4" oraz von Nogay z "C.K. Dezerterów".
***
Antoni Krauze (zm. 14 lutego)
Reżyser i scenarzysta, autor kilkudziesięciu filmów, w tym "Monidła", "Party przy świecach", "Akwarium", "Czarnego czwartku" oraz "Smoleńska". Za swoją działalność otrzymał m.in. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski oraz Złoty Medal "Zasłużony Kulturze – Gloria Artis".
***
Agnieszka Kotulanka (zm. 20 lutego)
Aktorka filmowa i teatralna, wykonawczyni piosenki aktorskiej. Olbrzymią popularność przyniosła jej rola w telenoweli "Klan", gdzie przez 16 lat wcielała się w Krystynę Lubicz.
***
Elżbieta Słoboda (zm. 14 marca)
Aktorka teatralna i filmowa, wykładowczyni w Warszawskiej Szkole Filmowej oraz Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.
***
Stephen Hawking (zm. 14 marca)
Astrofizyk, kosmolog i fizyk teoretyczny, specjalista od czarnych dziur oraz fizyki kwantowej. Był również autorem licznych dokumentów popularnonaukowych. Jego sława wykraczała poza środowisko akademickie, o czym świadczą m.in. aktorskie epizody w "Simpsonach", "Futuramie" i "Teorii wielkiego podrywu". Za główną rolę w biografii Hawkinga pt. "Teoria wszystkiego" Eddie Redmayne otrzymał Oscara.
***
Milos Forman (zm. 13 kwietnia)
Legendarny czeski reżyser filmowy. Laureat dwóch Oscarów i trzech Złotych Globów. Zaczynał od "Pali się, moja panno", "Miłości blondynki" i "Czarnego Piotrusia", ale największą sławę przyniosły mu filmy realizowane w Ameryce – "Lot nad kukułczym gniazdem", "Hair" i "Amadeusz".
***
Vittorio Taviani (zm. 15 kwietnia)
Mistrz włoskiego kina, tworzył filmy wspólnie ze swoim młodszym o dwa lata bratem Paolo. Jeden z ulubieńców festiwalu w Cannes. W 1977 roku zdobył Złotą Palmę za film "We władzy ojca". Zaś w 1982 roku dwa wyróżnienia otrzymał za "Noc w San Lorenzo".
***
Margot Kidder (zm. 13 maja)
Amerykańska aktorka. Znana była szerokiej publiczności głównie z roli Lois Lane w kinowym cyklu o Supermanie. Miała również na koncie inne role w popularnych produkcjach z lat 70.
***
Philip Roth (zm. 21 maja)
Wybitny amerykański prozaik. Na podstawie jego książek nakręcono m.in."Piętno" (2003), "Elegię", "Upokorzenie" (2014) oraz "Amerykańską sielankę" (2016). Pisarz przez wiele lat wymieniany był w gronie kandydatów do literackiej nagrody Nobla. Wyróżnienia nigdy nie udało mu się jednak zdobyć.
***
Robert Brylewski (zm. 3 czerwca)
Legenda polskiej sceny muzycznej, gitarzysta oraz wokalista takich zespołów jak Armia, Izrael i Brygada Kryzys. Na ekranie wystąpił m.in. w "Słodko gorzkim" oraz "Polskim gównie".
***
Anthony Bourdain (zm. 8 czerwca)
Słynny amerykański szef kuchni, gwiazda programów kulinarnych i podróżnik. Pojawił się w roli samego siebie w "Big Short", był również scenarzystą kilku odcinków znanych seriali, m.in. "Treme".
***
Martin Bregman (zm. 16 czerwca)
Jeden z najważniejszych amerykańskich producentów filmowych. Za "Pieskie popołudnie" otrzymał nominację do Oscara. Produkował również "Człowieka z blizną", "Morze miłości", "Serpico" i "Życie Carlita" – we wszystkich tych filmach pracował z Alem Pacino, którego na początku kariery wylansował na gwiazdę.
***
Harlan Ellison (zm. 28 czerwca)
Amerykański pisarz i krytyk literacki. Legenda literatury sci-fi. Autor takich książek jak "Nie mam ust, a muszę krzyczeć" oraz "Chłopiec i jego pies". Scenarzysta odcinków "Strefy mroku", "Star Treka" i "Ucieczki Logana".
***
Steve Ditko (zm. 29 czerwca)
Amerykański rysownik komiksów, współtwórca postaci Spider-Mana, Doktora Strange'a oraz niezliczonej liczby innych superbohaterów. W swojej długiej karierze pracował zarówno dla Marvela, jak i dla DC Comics.
***
Claude Lanzmann (zm. 5 lipca 2018)
Francuski dokumentalista. Twórca słynnego "Shoah" (1985), 9-godzinnej "mówionej" historii Holokaustu, dokumentu uznawanego za jeden z najważniejszych filmów podejmujących temat zbrodni hitlerowskiej. Nakręcił też m.in. "Dlaczego Izrael" (1972), "Sobibór" (2001) i "Ostatni niesprawiedliwy" (2013).
***
Kora Jackowska (zm. 28 lipca 2018)
Piosenkarka i autorka tekstów, wokalistka zespołu Maanam, z którym nagrała 11 albumów studyjnych. Miała na koncie również 7 płyt solowych. Po raz pierwszy pojawiła się na ekranie w 1981 roku w "Wielkiej majówce" (1981), gdzie zagrała samą siebie. Ostatnio mogliśmy ją usłyszeć w animacji Pixara "Iniemamocni 2", w której użyczyła głosu ekscentrycznej projektantce Ednie.
***
Tomasz Stańko (zm. 29 lipca 2018)
Muzyk, trębacz, kompozytor, m.in. filmowy. Był autorem niezliczonych jazzowych albumów, dwa z nich nagrał z Krzysztofem Komedą. W latach 60. pisał muzykę dla telewizji, zaczynał od serialu "Klub profesora Tutki". Później napisał partyturę do m.in. "Dziury w ziemi" Andrzeja Kondratiuka, "Pożegnania z Marią" Filipa Zylbera, "Ciszy" Michała Rosy oraz "Małej matury 1947" Janusza Majewskiego. Była to jego ostania pełnometrażowa fabuła.
***
Piotr Szulkin (zm. 3 sierpnia 2018)
Reżyser, scenarzysta, autor książek, profesor Wydziału Reżyserii Szkoły Filmowej w Łodzi. Do jego najważniejszych dzieł należą: "O-bi, o-ba: Koniec cywilizacji", "Ga, ga: Chwała bohaterom", "Mięso (Ironica)" oraz jego ostatni film, nakręcony w 2003 roku "Ubu król".
***
Kazimierz Karabasz (zm. 11 sierpnia 2018)
Twórca polskiej szkoły dokumentu, wybitny reżyser i pedagog. Debiutował w latach 50., realizując razem z Władysławem Ślesickim filmy z tzw. "czarnej serii". Swoją autorską metodę wypracował w kolejnej dekadzie w filmach "Muzykanci" (1960), "Ludzie w drodze" (1960) czy "Rok Franka W." (1967). Wychował pokolenia dokumentalistów. Był nauczycielem m.in. Krzysztofa Kieślowskiego, Marcela Łozińskiego i Wojciecha Wiszniewskiego.
***
Kazimiera Utrata (zm. 12 sierpnia 2018)
Aktorka filmowa i teatralna. Debiutowała w "Lotnej" (1959) Andrzeja Wajdy, grała w takich filmach jak m.in. "Kochaj albo rzuć" (1977), "Miś" (1980) i "Galimatias, czyli kogel mogel II" (1989). Największą popularność przyniosła jej grana od 1997 roku rola pani Stasi w telenoweli "Klan".
***
Aretha Franklin (zm. 16 sierpnia 2018)
Jedna z najbardziej cenionych wokalistek w historii. Sprzedała łącznie ponad 75 milionów płyt, zdobyła 20 statuetek Grammy - w tym za całokształt artystycznych dokonań - i była pierwszą kobietą, którą wprowadzono do Rock and Roll Hall of Fame. W kinie mogliśmy ją oglądać w komediach muzycznych "Blues Brothers" (1980) oraz "Blues Brothers 2000", gdzie wcieliła się w postać pani Murphy. Pojawiła się również we własnej osobie w kilku filmach dokumentalnych oraz serialach.
***
Burt Reynolds (zm. 6 września 2018)
Amerykański aktor. Miał na koncie blisko 200 ról, debiutował w latach 50., a przełomem w jego karierze był występ w "Uwolnieniu" (1972) Johna Boormana. Zagrał między innymi w "Najdłuższym jardzie", "Striptizie", a także kultowych seriach "Mistrz kierownicy ucieka" oraz "Wyścig kuli armatniej". Jego największym sukcesem w karierze pozostaje jednak "Boogie Nights" Paula Thomasa Andersona - za rolę magnata branży porno, Jacka Hornera, otrzymał nominację do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego oraz Złoty Glob.
***
Charles Aznavour (zm. 1 października 2018)
Francuski piosenkarz, kompozytor i aktor nazywany "francuskim Frankiem Sinatrą". Współpracował m.in. z Édith Piaf i Fredem Astaire'em, napisał ponad tysiąc piosenek, a jego albumy sprzedały się w niemal 200 milionach egzemplarzy. Zagrał m.in. w takich filmach jak "Strzelajcie do pianisty!" (1960), "Blaszany bębenek" (1979) i "Ararat" (2002).