Howard Hawks

Niewielu hollywoodzkich rzemieślników może poszczycić się taką estymą, jak Howard Hawks, aczkolwiek on sam musiał na nią trochę poczekać. Nie przyciągał uwagi rodzimej krytyki, traktowany był jako sprawny fachowiec potrafiący kręcić komercyjne filmy w różnych gatunkach. Dopiero francuscy krytycy z Cahiers du cinéma nadali mu status artysty na fali głoszonej przez siebie polityki autorskiej. W USA propagatorem jego talentu był Peter Bogdanovich. Po śmierci nazywano go jednym z najlepszych, jeśli nie najlepszym amerykańskim reżyserem w historii kina. Nawet jego posturę zaczęto uznawać za wzór reżysera filmowego - wysoki, siwowłosy mężczyzna w typie maczo. Miłośnikami twórczości Hawksa są m.in. Walter Hill, John Carpenter i Quentin Tarantino.

Urodził się w jednej z najbogatszych rodzin Środkowego Zachodu. Przodkowie ze strony ojca byli amerykańskimi pionierami, John Hawks wyemigrował z Anglii do Massachusetts w 1630 roku. Ojciec Howarda, Frank Winchester Hawks, był zamożnym producentem papieru, zaś matka, Helen Brown, córką bogatego przemysłowca. Najstarszy z piątki rodzeństwa, Howard był rozpieszczany i traktowany jak królewicz. Przyzwyczaił się do otrzymywania wszystkiego, czego sobie życzył oraz słuchania ciągłych zapewnień o własnej wyjątkowości. Był przeciętnym uczniem, nie wyróżniał się też w sporcie, jednak rodzinny majątek pomagał otwierać drzwi prywatnych szkół.

W młodości odnalazł dwie wielkie pasje, lotnictwo i samochody, które zaowocowały wieloma znaczącymi znajomościami. W 1916 roku spotkał Victora Fleminga, hollywoodzkiego operatora (oraz późniejszego reżysera "Przeminęło z wiatrem" i "Czarnoksiężnika z Oz"), który był także pilotem i mechanikiem samochodowym. Dzięki niemu Hawks dostał pracę na planie filmu z Douglasem Fairbanksem "In Again, Out Again". Wkrótce wstąpił do wojska, gdzie szkolono go na dowódcę eskadry sił powietrznych, później sam też szkolił nowych rekrutów. Nie brał udziału w czynnej służbie, wojsko opuścił ze stopniem podporucznika.

Po I wojnie światowej razem z bratem przeprowadził się do Hollywood. Pierwszą poważną pracę otrzymał w chwili, gdy udzielił pożyczki Jackowi L. Warnerowi z majątku swojej rodziny. W zamian Warner zatrudnił go jako producenta nadzorującego serię filmów z komikiem Montym Banksem. Filmy odniosły sukces, jednak Hawks porzucił stanowisko, aby przy pomocy rodzinnych koneksji i funduszy założyć własną wytwórnię, Associated Producers, do spółki z Allanem Dwanem, Marshallem Neilanem i Allenem Holubarem. W latach 1920-23 wyprodukowali 14 filmów i z czasem rozeszli się we własne strony. Wtedy też Hawks postanowił, że chce samodzielnie reżyserować filmy.

Na początku lat 20. mieszkał w Hollywood z grupą podobnych mu maczo-ryzykantów: bratem Kennethem, Victorem Flemingiem, Jackiem Conwayem, Edwardem Sutherlandem oraz Haroldem, Richardem i Arthurem Rossonami. W tym czasie poznał również Irvinga Thalberga, ówczesnego wicedyrektora produkcji w wytwórni MGM, który załatwił mu stanowisko redaktora w dziale historii studia Famous Players-Lasky. Hawks pracował nad scenariuszami 40 produkcji, zaś po raz pierwszy trafił do czołówki jako scenarzysta przy filmie "Tiger Love". Odszedł z MGM gdy stało się jasno, że wytwórnia nie pozwoli mu na debiut w roli reżysera.

W 1925 roku podpisał kontrakt z Fox Film Corporation, gdzie w ciągu trzech lat wyreżyserował 8 filmów, udzielał się także przy scenariuszach do "Honesty - The Best Policy" i "Ludzi podziemia". Jego debiut "Droga do chwały" uznawany jest za zaginiony. W "Paid to Love" imitował ekspresjonistyczny styl niemieckiego reżysera F. W. Murnaua, przedstawił w nim także prototypy postaci, do których będzie wracał: seksualnie napastliwej tancerki oraz niezainteresowanego seksem nieśmiałego mężczyzny. Za jego najważniejszy film niemy uchodzi "A kochanek miał sto", który posiada wiele elementów definiujących późniejsze kino Hawksa. Z kolei w "The Air Circus" po raz pierwszy podjął temat lotnictwa (zaginiony).

"Patrol bohaterów" był pierwszym w pełni dźwiękowym dziełem Hawksa, a zarazem jednym z największych hitów roku 1930. Rozpoczęcie zdjęć zbiegło się z końcem prac nad "Aniołami piekła" Howarda Hughesa. Hawks zaczął zatrudniać wielu ekspertów lotnictwa i operatorów z tejże produkcji, a dowiedziawszy się o tym Hughes robił wszystko, aby sabotować konkurencyjny obraz. W toku sądowych potyczek panowie zostali dobrymi przyjaciółmi i Hughes wycofał wszelkie zarzuty. Razem stworzyli "Człowieka z blizną", film gangsterski luźno oparty na życiu Ala Capone. Przez problemy z cenzurą i kodeksem Haysa, obraz wszedł na ekrany przeszło rok później. Przy produkcji Hawks poznał scenarzystę Bena Hechta, późniejszego przyjaciela i wieloletniego współpracownika.

W 1934 nakręcił "Napoleona na Broadwayu", który obok "Ich nocy" wymieniany jest jako film definiujący gatunek screwball comedy. Cztery lata później premierę miał inny przedstawiciel gatunku spod ręki Hawksa, "Drapieżne maleństwo", który jednak okazał się kasową klęską. Dekadę lat 30. reżyser zakończył jednym ze swych najlepszych filmów, "Tylko aniołowie mają skrzydła". Lata 40. i 50. przyniosły wiele ikonicznych dla Amerykanina tytułów: "Dziewczyna Piętaszek", "Ognista kula", "Sierżant York", "Mieć i nie mieć", "Wielki sen", "Rzeka Czerwona", "Mężczyźni wolą blondynki", "Rio Bravo".

Hawks był wszechstronnym reżyserem, odnajdywał się w różnych gatunkach: komedia, dramat, film gangsterski, czarny kryminał, western, film wojenny. Nie posiadał charakterystycznego stylu, kręcił w sposób "przezroczysty", przystępny i zrozumiały dla widza - cechowała go iście klasyczna prostota narracji i sposobu jej wizualizacji. Filmowego autorstwa zaczęto doszukiwać się na poziomie opowiadanych historii. Hawks preferował opowieści o mężczyznach-zawodowcach z powagą traktujących wykonywaną profesję, znajdujących w pracy poczucie własnej wartości, pewien kodeks moralny oraz lojalność towarzyszy. Zasłynął również z portretowania silnych, wygadanych, energicznych kobiet, które w niczym nie ustępowały swym męskim adwersarzom. Jego komedie znane są z dynamicznych, nachodzących na siebie dialogów.

W ciągu 44-letniej kariery wyreżyserował blisko 50 filmów. Pracował dla wszystkich wielkich hollywoodzkich wytwórni, jednak zawsze podpisywał krótkoterminowe kontrakty, aby nie stać się ich własnością. Swoimi filmami odkrył dla kina takich aktorów, jak choćby Paul Muni, Jane Russell czy Lauren Bacall. Poza planem zdjęciowym mocno pilnował swojej prywatności. Uchodził za mitomana, egoistę i kobieciarza, nie stronił też od hazardu i alkoholu. Przyjaźnił się z Ernestem Hemingwayem i Williamem Faulknerem, z którymi także pracował. W 1974 otrzymał honorowego Oscara.