Uwaga Spoilery!!!
Jestem właśnie po lekturze książki i po filmie, więc postaram się pomóc. Lyra Belacgua jest nieprawą córką Lorda Asriela i Pani Coulter. Nie wie o tym aż do końca filmu (w książce dowiaduje się o wiele wcześniej - od Cyganów). On jest badaczem Pyłu, który jest tematem tabu. Ona prowadzi Generalną Radę Oblacyjną - jedną z agencji Magistratury, czyli Kościoła, który sprawuje władzę nad ludźmi. Akcja dzieje się w alternatywnym świecie, gdzie każdy ma przy sobie dajmona, czyli reprezentację swojej duszy, w postaci jakiegoś zwierzęcia. Lyra wychowuje się w Kolegium Jordana w Oxfordzie, gdzie zostawił ją ojciec ponieważ nie chciał się nią zajmować. Dziewczynka jest dzieckiem przepowiedni, która ma uratować świat, (a nawet wszechświat - jakby tego było mało :D) od zagłady. Sama o tym nie wie, oczywiście i ma tego dokonać w pełni nieświadoma swojej roli. Akcja rozkręca się gdy Rada Oblacyjna zaczyna porywać dzieci do eksperymentów, w tym Rogera przyjaciela Lyry i Bill'ego Costę syna Cyganki. Lord Asriel zostaje aresztowany za swoje badania przez Magistraturę i strzeżony jest na dalekiej północy przez pancerne niedźwiedzie. Lyra natomiast trafia ze swoim dajmonem Panem w opiekę Pani Coulter. Od Rektora Kolegium przy pożegnaniu otrzymuje tytułowy złoty kompas, przyrząd który temu kto potrafi go odczytać powie prawdę. Lyra po krótkim czasie dowiaduje się że to jej opiekunka stoi za porwaniami, ucieka więc i ukrywa u Cyganów. Ich przywódca Lord Faa, postanawia wyruszyć na Północ i odzyskać porwane przez Grobalów dzieci. Lyra wyrusza z nimi. Po drodze poznaje wygnanego księcia pancernych niedźwiedzi (któremu pomaga odzyskać tron), aeronautę i czarownicę. Najważniejsza część dzieje się w Stacji Doświadczalnej - Bolvangarze gdzie przeprowadzane są eksperymenty na dzieciach i ich dajmonach. Książka (jak to zazwyczaj bywa ;)) lepiej opisuje o co chodzi. Natura dajmonów jest taka, że póki dzieci nie dorosną, mogą się one zmieniać w dowolne zwierzę, po jakimś czasie jednak przybierają jedną, ostateczna formę. Główną rolę odgrywa tutaj Pył, rodzaj elementarnych cząsteczek, które pochodzą z innych światów. Pył przyciągają tylko osoby dorosłe, co wpływa na ich dajmony, przedstawiany jest też jako coś złego, związanego z grzechem pierworodnym. Moim zdaniem eksperymenty Grobalów polegają na tym by znaleźć sposób odcięcia dajmonów od dzieci, tak by przez to odciąć od nich ich duszę i wpływ Pyłu. Jednak ostatecznie chodzi o kontrolę. Ludzie z odciętymi (całkowicie lub częściowo) dajmonami są łatwi do manipulacji. Eksperymenty były okrutne i wiele dzieci przez całkowite odcięcie ich dajmonów słabło i w ostateczności umierało. ( W książce uratowane przez Lyrę dziecko - Tony nie Billy, umiera po tym jak udaje się jej dostać do obozu). Tak ja mniej więcej zrozumiałam ten film - jako przedstawienie próby kontroli i roli fanatyzmu - tutaj religijnego. Pani Coulter jest fanatyczką, Lord Asriel został w filmie przedstawiony lepiej niż w książce. Tam w ostatnich scenach (Uwaga spoilery książkowe!) okazuje się równie szalony jak ona. Udaje mu się wybudować most między światami dzięki odcięciu dajmony od Rogera, a tym samym zabiciu go. Lyra natomiast podąża za nim, pragnąc poznać prawdziwą naturę Pyłu, wierząc że nie jest niczym złym. Samo muszę się jeszcze nad tym wszystkim zastanowić. Może jak przeczytam następne tomy to wywnioskuję coś innego ;).