"Drużyna A" czy "MacGyver"? Bush czy Gorbaczow? Wypalić za jednym posiedzeniem paczkę fajek czy zjeść dwadzieścia kanapek pod rząd? Podobnymi pytaniami przerzucają się tytułowa Nena oraz jej chłopak: para zbuntowanych nastolatków mieszkających w Holandii 1989 roku tuż przy niemieckiej granicy. Taka gra w "albo-albo" bardzo im przystoi. Okres dojrzewania to przecież czas sprzyjający manichejskim podziałom i wzniosłym, romantyczno-anarchicznym gestom. Geograficzna bliskość Niemiec również gra tu rolę: bohaterka uczy się w szkole o "Sturm und Drang", czyta "Cierpienia młodego Wertera" i poznaje smak germańskiego romantyzmu. Ale "Nena" nie jest zwykłą opowieścią o nastoletnim buncie; wręcz przeciwnie. To historia o niemożności zbuntowania się, o buncie kapitulującym wobec silniejszej instancji.
Nena (Abbey Hoes) to piątkowa uczennica, ale z żyłką łobuziary. Skórzana kurtka, koszulka Ramones, chłopak z nastroszonymi niebieskimi włosami. Dziewczyna pozuje na młodą punkówę, bez żenady szokuje dorosłych opowieściami o gwałcących się delfinach czy dziarsko pokazuje środkowy palec policjantowi. Reżyserka Saskia Diesing przełamuje jednak konwencję filmu o niedolach dojrzewania, wprowadzając wątek chorego ojca bohaterki. Martin (Uwe Ochsenknecht) to paraplegik. Sparaliżowany i przykuty do wózka rozważa samobójstwo, odbierając swojej córce monopol na czarne myśli i egzystencjalne turbulencje, jaki zwykle przysługuje nastolatkom. Dynamika międzypokoleniowa w filmie Diesing zostaje więc postawiona na głowie. Wystarczy powiedzieć, że scenę pierwszego razu Neny autorka montuje na przemian z migawkami żmudnej pielęgnacji niepełnosprawnego ciała Martina.
To intrygujący punkt wyjścia. Młodzieżowy bunt z całymi jego burzycielskimi zapędami jest przecież wyrazem witalności – nawet jeśli pcha nastolatków w kierunku autodestrukcyjnych zachowań. Cóż, na tym polega testowanie granic. Problem Neny wynika jednak z faktu, że jej rozpychanie się zostaje brutalnie zrekontekstualizowane. Bo nic, co robią małoletnie punkówy, nie ma w sobie transgresyjnego wymiaru równego prawdziwemu dotknięciu śmierci. Nena nie może po prostu, po gówniarsku, zanegować ojca – bo mogłaby go niechcący popchnąć w ramiona śmierci. Właśnie z tego napięcia biorą się najciekawsze momenty filmu Diesing. Na przykład scena, w której Nena zaprzęga wspomnianą zabawę w "albo-albo" do wyciągnięcia z ojca wyznania, jak chciałby umrzeć. Pistolet, podcięcie żył, skok z mostu, pociąg? – do wyboru, do koloru.
Ale choć ów dysonans między dwiema fabularnymi nitkami jest zamierzony, to reżyserka nie zawsze potrafi wygrać ten rozdźwięk na swoją korzyść. W efekcie film rozpada się na dwie osobne opowieści. Z jednej strony jest konwencja "młodzieżowa": z gitarową ścieżką dźwiękową i realizatorskimi ornamentami (przyszły chłopak Neny pojawia się po raz pierwszy w stylowym zwolnionym tempie). Z drugiej zaś konwencja "problemowa": poważna (choć nie stroniąca od elementów komediowych) medytacja nad zasadnością samobójstwa i eutanazji. Do tego dochodzi jeszcze pobieżnie – i w zasadzie niepotrzebnie – zarysowane tło polityczne. Płynące z radia wiadomości o uchodźcach z NRD mają zapewne wzmacniać metaforę "burzy i naporu", podkreślać analogię przejść Neny z okresem romantyzmu. Robią to jednak w mało przekonujący sposób. "Nena" pozostawia nas więc z intrygującymi pytaniami, ale też z niedosytem. Bo można było zapytać ciekawiej.
Nena (Abbey Hoes) to piątkowa uczennica, ale z żyłką łobuziary. Skórzana kurtka, koszulka Ramones, chłopak z nastroszonymi niebieskimi włosami. Dziewczyna pozuje na młodą punkówę, bez żenady szokuje dorosłych opowieściami o gwałcących się delfinach czy dziarsko pokazuje środkowy palec policjantowi. Reżyserka Saskia Diesing przełamuje jednak konwencję filmu o niedolach dojrzewania, wprowadzając wątek chorego ojca bohaterki. Martin (Uwe Ochsenknecht) to paraplegik. Sparaliżowany i przykuty do wózka rozważa samobójstwo, odbierając swojej córce monopol na czarne myśli i egzystencjalne turbulencje, jaki zwykle przysługuje nastolatkom. Dynamika międzypokoleniowa w filmie Diesing zostaje więc postawiona na głowie. Wystarczy powiedzieć, że scenę pierwszego razu Neny autorka montuje na przemian z migawkami żmudnej pielęgnacji niepełnosprawnego ciała Martina.
To intrygujący punkt wyjścia. Młodzieżowy bunt z całymi jego burzycielskimi zapędami jest przecież wyrazem witalności – nawet jeśli pcha nastolatków w kierunku autodestrukcyjnych zachowań. Cóż, na tym polega testowanie granic. Problem Neny wynika jednak z faktu, że jej rozpychanie się zostaje brutalnie zrekontekstualizowane. Bo nic, co robią małoletnie punkówy, nie ma w sobie transgresyjnego wymiaru równego prawdziwemu dotknięciu śmierci. Nena nie może po prostu, po gówniarsku, zanegować ojca – bo mogłaby go niechcący popchnąć w ramiona śmierci. Właśnie z tego napięcia biorą się najciekawsze momenty filmu Diesing. Na przykład scena, w której Nena zaprzęga wspomnianą zabawę w "albo-albo" do wyciągnięcia z ojca wyznania, jak chciałby umrzeć. Pistolet, podcięcie żył, skok z mostu, pociąg? – do wyboru, do koloru.
Ale choć ów dysonans między dwiema fabularnymi nitkami jest zamierzony, to reżyserka nie zawsze potrafi wygrać ten rozdźwięk na swoją korzyść. W efekcie film rozpada się na dwie osobne opowieści. Z jednej strony jest konwencja "młodzieżowa": z gitarową ścieżką dźwiękową i realizatorskimi ornamentami (przyszły chłopak Neny pojawia się po raz pierwszy w stylowym zwolnionym tempie). Z drugiej zaś konwencja "problemowa": poważna (choć nie stroniąca od elementów komediowych) medytacja nad zasadnością samobójstwa i eutanazji. Do tego dochodzi jeszcze pobieżnie – i w zasadzie niepotrzebnie – zarysowane tło polityczne. Płynące z radia wiadomości o uchodźcach z NRD mają zapewne wzmacniać metaforę "burzy i naporu", podkreślać analogię przejść Neny z okresem romantyzmu. Robią to jednak w mało przekonujący sposób. "Nena" pozostawia nas więc z intrygującymi pytaniami, ale też z niedosytem. Bo można było zapytać ciekawiej.
Moja ocena:
5
Czy uznajesz tę recenzję za pomocną?
