NIE CZYTAJ TAKŻE, JEŚLI, ZAMIERZASZ PRZECZYTAĆ KSIĄŻKĘ!

Ponowny seans po zapoznaniu się z powieścią rozwiał moje wszelkie wątpliwości, że "Odyseja kosmiczna" to arcydzieło i jeden z najważniejszych filmów w historii kina. Nie podjąłem polemiki z szanownymi przedmówcami na forum, którzy prowadzili inteligentną dyskusję – widać dla mnie za inteligentną, nie mam wystarczającej wiedzy, erudycji ani nie przeczytałem tylu opracowań naukowych czy filozoficznych, ale zapraszam do zapoznania się z moim spojrzeniem na film Kubricka.

Film celowo jest wykonany z jak najmniejszą ilością dialogów, aby przede wszystkim działał jako obraz z dźwiękiem, ale nie z dialogami. Kubrick ze scenarzystą chcieli, aby to cudo uderzało wprost do trzewi widza, zarazem zmuszając go do myślenia, nie podając mu precyzyjnych odpowiedzi. Książka, która powstawała równolegle ze scenariuszem, ma więcej miejsca na wyjaśnianie i warto się z nią zapoznać. W powieści zasugerowane jest, że monolit jest dziełem cywilizacji, która była przed ludzkością i sama sobie ją "wychowała" w tylko sobie znanym celu. W filmie można się tego tylko domyślać. Książka dosyć wiernie oddaje film, z drobnymi zmianami (Saturn, Jowisz) i rozbudowaniem niektórych elementów (więcej szczegółów na temat życia załogi podróżującej w kosmosie). Ciekawe są różnice pomiędzy konkretnymi mediami. Np. sceny z małpami w filmie są stosunkowo krótkie, a książka opisuje je dokładniej, tak samo z finałem, co pokazuje, że każde medium rządzi się swoimi prawami i nigdy nie będzie połączenia jeden do jednego pomiędzy nimi, bo dziesięć minut na ekranie równa się czasem kilka rozdziałów w książce, a pół godziny w filmie – pięć na papierze.

No dobra, ale czym jest monolit? Nie wiem i to jest najfajniejsze. Może to obca cywilizacja, która była przed nami, może to cząstka boska, może to metafora ludzkiej duszy, która nie daje nam spokoju, bo nie możemy jej do końca poznać. Na pewno autorom chodziło o to, żeby wzbudzić taką dyskusję. I dobrze! Rozwiązanie podane na tacy nie dałoby takiego efektu, a tak możemy dywagować, czy dziecko w przestrzeni kosmicznej na końcu filmu to symbol powstania nadczłowieka, narodziny nowej cywilizacji czy jeszcze coś innego. "2001: Odyseja kosmiczna" ma na pewno na celu zmuszenie widza do zastanowienia się nad sensem swojego istnienia, nad czasem, możliwości istnienia innych istot we Wszechświecie i, przede wszystkim, tej wielkiej tajemnicy, jaką jest jego nieskończoność, próbę rozważań metafizycznych, zastanowienia się, czy istnieje Stwórca i kim my jesteśmy, po co jesteśmy powołani, dokąd zmierzamy.

Uff... Dużo pytań. A odpowiedzi? Sami musimy je znaleźć! Może pomoże nam w tym filozofia, może religia, może poezja, ale na pewno nauka. A może poznanie TAJEMNICY nie będzie już sexy, może jest ona fascynująca właśnie dlatego, że jej nie znamy? Nie wiem, ale wiem na pewno, że technicznie "Odyseja" to majstersztyk, nad którym wykonano mnóstwo pracy. Dbałość o detale nie może dziwić, jeśli pozna się wywiad z Kubrickiem ze starego "Playboya" (polecam polskie wydanie klasycznych wywiadów, ale chyba już nie do wyszarpania, bo kupiłem ostatnie egzemplarze w sieci :D), w którym wielki reżyser ze szczegółami opowiadał o przygotowaniach do filmu. Słowa Stanleya robią wrażenie, bo artysta poznał temat dogłębnie, fachowo opowiadając o planetach, hipotezach podróżach międzygwiezdnych i hibernacji (swoją drogą, sam życzył sobie zamrożenia po śmierci, chyba nie spełniono jego prośby...). Mówił tam też, że najłatwiej ogłupić człowieka, dając mu zbyt wiele przyjemności (powoływał się na przykład eksperymentu z myszą, która zgłupiała i zmarła, będąc poddaną stymulacji ośrodka przyjemności – krótko: człowiek z ciągłym orgazmem nie przetrwałby, stałby się ogłupiałym zombie bez wyższych celów, czy to chcą nam zaserwować elity?). Tak czy owak Kubrick mocno wszedł w temat, co widać w każdym kadrze jego filmu.

Na koniec powiem o podobieństwie "Odyseji" do "Interstellaru", innego genialnego filmu o kosmosie. Tam inaczej robiono podróże w czasie, wykorzystując tunele czasoprzestrzenne, ale w książce Clarke'a pojawia się motyw wykorzystania pola elekromagnetycznego innej planety, żeby przyspieszyć prędkość statku kosmicznego (co dzieje się w filmie Nolana), a finałowa podróż Bowmana przypomina trochę finałową podróż Coopera, gdzie i tu, i tam chodzi o hiperprzestrzeń. Wspaniałe tematy, wspaniałe filmy. To trzeba obejrzeć, jeśli sięgamy choćby myślami dalej niż nasza planeta.