Recenzja filmu

Ona (2013)

Kreśląc obraz nieodległej przyszłości, Jonze podlewa fatalizm sosem melancholii. Nie rozdziera szat nad upadkiem cywilizacji, ale mówi o samotności i głodzie bliskości. O iluzjach spełnienia i bólu rozczarowań.

Theodore (znakomity Joaquin Phoenix)  mieszka samotnie w wielkiej metropolii. Odkąd wyleciał z opiniotwórczej gazety, pracuje w serwisie BeautifulHandwrittenLetters.com. Pisze osobiste listy w imieniu klientów: wyznaje miłość najbliższym, wspomina piękne chwile ich wspólnego życia. Jest mistrzem imitacji, jednym z trybików w świecie iluzji. Zabiegani mieszkańcy świata przyszłości chętnie oszukują bowiem samych siebie. Rzeczywistość wirtualna jest dla nich przedłużeniem "normalnego" życia. Theodore nie jest wyjątkiem – on także w wirtualu poszukuje antidotum na swoją samotność. Pewnego dnia instaluje na komputerze nowoczesny system, który poznaje potrzeby użytkownika, by móc je jak najlepiej zaspokajać. Tak zaczyna się jego związek z OS (Scarlett Johansson), komputerowym systemem, który rozumie go lepiej niż jakikolwiek człowiek.


Ani na moment Jonze nie wpada w pułapkę moralizatorstwa. Opowieść o związku człowieka z maszyną zostaje odarta z intelektualnych uproszczeń – nie ma tu słowa o upadku obyczajów ani o końcu międzyludzkich więzi. Reżyser "Adaptacji" tak opisuje związek Theodore’a z OS, jakby mówił o dwóch żywych osobach. Jest między tą parą wzajemna ciekawość, są narodziny bliskości i pierwsze tąpnięcia. Miłosna podróż odbywa się według klasycznego schematu, prowadzi od uczuciowych wzlotów do bolesnego upadku.

Jonze stawia znak równości między wirtualnym i realnym światem. Przestrzeń ludzkich emocji, potrzeb i projekcji okazuje się równie nierzeczywista jak wytwory cyberprzestrzeni. Nie da się zaprojektować szczęśliwego życia – zdaje się przekonywać amerykański reżyser – prawdziwe emocje nie dają się zamknąć w wymyślonej przez nas narracyjnej klamrze. Projektując na innych swe nadzieje i lęki, bohaterowie filmu skazują się na ból rozczarowań.

Jonze ubiera ich historię w pastelowe barwy, świadomie unikając surrealistycznych naddatków. Świat przyszłości, który kreśli na ekranie, to nie rozbuchana futurystyczna wizja, ale rzeczywistość, którą dobrze znamy. Wielkie wieżowce, sterylne mieszkania, ludzie przemykający z domu do pracy, bezustannie mówiący do słuchawki telefonu… Wszystko to znane, gdzieś widziane, bliskie.


Bliscy są także bohaterowie filmu: Theodore i Amy (Amy Adams), przyjaciółka z sąsiedztwa. "Ona" to spektakl dwojga aktorów. Kto wie, czy nie najzdolniejszych w swoim pokoleniu. Pod okiem Jonze'ego Joaquin Phoenix kolejny raz udowadnia, że jest mistrzem mikroskopijnych gestów i niepozornych spojrzeń, w których zaklina cały ból i smutek, wszystkie nadzieje i rozczarowania swego bohatera. Kiedy zaprzyjaźniamy się z jego bohaterem, stajemy się zakładnikami jego opowieści. Ale i Amy Adams nie oddaje pola – będąc w drugim planie, daje tu popis aktorskiego kunsztu. Jak zawsze dyskretna i szalenie precyzyjna kreśli portret głęboko zapadający w pamięć.