Korzenie sztuki japońskiego rysunku sięgają bardzo dawna. Związani kulturowo z Chinami Japończycy wykorzystywali zwoje płótna jako materiał do rysowania swoich historii. Jednakże sztuka ta była daleka od kultury masowej. Jedynie rysunki malowane na specjalnych kawałkach drewna, zwanych Ukiyo-e, mogły być dostępne dla większego grona odbiorców. Na początku dziewiętnastego wieku artysta Hokusai określając te dzieła stworzył nowe słowo łącząc dwa inne: "Man-Ga", co w wolnym tłumaczeniu można przetłumaczyć jako "niepohamowane obrazy". Mówiąc w skrócie, manga to jedyny w swoim rodzaju japoński styl rysowania oraz wizualnej narracji. W dzisiejszym rozumieniu, to przede wszystkim komiks. W XX wieku wraz z rozwojem sztuki filmowej powstaje japoński film animowany oparty na mandze - anime . Podajemy Państwa życzliwej ocenie film, który bez przesady można nazwać szczytowym osiągnięciem anime, w którym "niepohamowane obrazy" stworzone przez Miyazaki tworzą świat dziwnej piękności i tajemnicy, która czyha na widza w każdym kadrze. Co więcej, Spirited Away pozwala nam wyrzucić ze swojej świadomości mit, jakim jest stwierdzenie, że "to co rysunkowe, jest wyłącznie dla dzieci". Reżyser udowadnia, że sztuka anime jest tak uniwersalna, że praktycznie nie ma osoby, która by nie znalazła w niej dla siebie jakiejś wartej uwagi refleksji.

Chihiro jest kapryśną, upartą dziesięcioletnią dziewczynką, która uważa, że cały świat powinien spełniać jej zachcianki. Gdy rodzice oznajmiają jej, że trzeba będzie wyprowadzić się z domu, Chihiro jest z tego powodu zła i nie myśli tego ukrywać. Gdy opuszczają dom rodzinny, dziewczynka wspomina swych przyjaciół i tuli bukiecik kwiatków, ostatnie ogniwo łączące ją z przeszłością. Zabrnąwszy w tajemniczą ślepą uliczkę rodzina staje nagle przed ogromnym czerwonym domem, do którego wnętrza prowadzi niekończący się tunel, rozwarty jak ogromne usta. Chihiro z wielka niechęcią podąża w głąb za rodzicami. Tunel prowadzi ich do widmowego miasta, gdzie czeka na nich wystawna uczta. Rodzice zachłannie rzucają się wyśmienite dania, ale na oczach córki zamieniają się w świnie. Wtargnęli bowiem do świata zamieszkanego przez starożytnych bogów i magiczne stworzenia, świata którym rządzi demoniczna czarownica, okrutna Yubaba. Yubaba wyjaśnia Chihiro, że przybysze są zamieniani w zwierzęta, a następnie zabijani i pożerani. Ci, którym udaje się uniknąć tragicznego losu, zostają zgładzeni, gdy tylko okażą się nieużyteczni. Na szczęście Chihiro znajduje sprzymierzeńca w tajemniczym Haku. By oddalić od siebie chwilę, gdy zostanie rozpoznana i przeżyć w dziwnym i złowrogim nowym świecie dziewczynka musi stać się użyteczna. Chihiro musi wyrzec się nie tylko swego lenistwa i uporu, ale także wspomnień, a nawet własnego imienia.

Od ponad 20 lat Hayao Miyazaki jest czołowym japońskim twórcą filmów animowanych. Niegdyś pionier, dzisiaj wybitny filmowiec. Jego filmografia wykazuje zdumiewającą spójność wizji i zaskakującą jedność, niezależnie od ogromnej różnorodności jego dzieł. Ta uczciwość jest być może kluczem do jego sukcesu. Producent, projektant, reżyser, rysownik i pisarz Miyazaki jest artystą genialnym, jednym z najbardziej błyskotliwych twórców swego pokolenia. W swej karierze, obejmującej 39 lat, Miyazaki zajmował się każdym tematem, zbadał każdą nutę, każdy wymiar. Na zmianę satyryczny, epicki, elegijny, z godną naśladowania prostotą wyrażał głębokie namiętności, oddawał się lirycznym porywom duszy, zatracał w zachwycającej grze fantazji. Miyazaki nie jest jedynie filmowcem, jest poetą, trubadurem, świadkiem końca wieku i świtu nowego millenium. Jego poświęcenie, jego rygor i upodobanie do ciężkiej pracy pozwoliły mu rozwinąć do maksimum percepcję i moc twórczą. Hayao Miyazaki jest prawdziwym mistrzem rzemiosła. Jego filmy są monumentalnymi gmachami wzniesionymi jak średniowieczne katedry, z niemal religijnym oddaniem i ferworem. Skrupulatny, drobiazgowy i nie znający kompromisu Miyazaki w całej swej długiej karierze toczył bitwy z intelektualnym pustosłowiem. Jego dzieło to skrzący się kolorami hołd złożony potędze wyobraźni. Hayao Miyazaki urodził się w 1941 roku w Tokio.W 1963 roku rozpoczął pracę w Toei Animation, produkującej filmy oparte na literaturze dla dzieci. Miyazaki jest bodajże jedynym reżyserem japońskiej animacji, który nie ma wykształcenia w kierunku tworzenia komiksów. W Toei jego kreatywność i wydajność szybko wyróżniły go spośród animatorów. Zaczynał od najniższych stanowisk i powoli piął się w górę, pracując nad "Watchdog Bow How", czy przy adaptacji "Ronina". Podczas pracy nad serialem "Ken, Wolf Boy", poznał dwóch ludzi, którzy mieli niezwykły wpływ na jego życie: Isao Takahata (późniejszy wspólnik) i Yasuao Otsuka (mentor). Już w 1964, mając 23 lata, Miyazaki zostaje czynnym członkiem związków zawodowych studia. Kontakty z Takahatą i Otsuką zacieśniają się. Miyazaki zawsze marzył o wyreżyserowaniu filmu nie skierowanego wyłącznie do dzieci - filmu, którego złożoność i głębia oczarowałyby i przemówiły do ludzi w każdym wieku. Zaczął pracę nad swoim wymarzonym projektem w 1965. Mimo nasilających się niesnasek z dyrektorami Toei, w 1968 świat ujrzał "Great Adventures of Horus, Prince of the Sun". Była to pierwsza wielkobudżetowa niezależna produkcja japońska, obmyślona przez artystów, a nie producentów. Rewolucyjne i wizjonerskie dzieło, wymyślone i animowane przez Miyazaki, zaskarbiło sobie wielkie uznanie krytyki i odbiło się szerokim echem w świecie animacji. Miyazaki wraz z Takahatą i Otsuką wyzwolili się z niewoli studia i założyli własną firmę Nippon Animation. Po kilku niewielkich filmach rozpoczęli pracę nad niesłychanie popularnym serialem "Classical Works from Around the World", adaptacją sławnych powieści dla dzieci. Mimo ogromnego sukcesu serialu Miyazaki odstąpił od projektu, twierdząc, że preferuje finansową niezależność i artystyczną wolność. Rozpoczął animowanie filmów dla telewizji np. "Future Boy Conan". Wtedy, z romantycznego i pełnego pasji podejścia do oryginalnych tematów zaczął wyłaniać się jego unikalny styl. Mimo niezwykle ograniczającego formatu telewizji opracowywał techniczne rozwiązania budzące podziw. Jego geniusz zaczynał się ujawniać. "Future Boy Conan" był reżyserskim debiutem w filmie pełnometrażowym. Jako producent Miyazaki stworzył w tym okresie film uważany przez wielu za jego pierwsze arcydzieło, cudowną wersję "The Curious Adventures of Mr. Wonderbird" Paula Grimaulta. Miyazaki zajął się też produkcją kilku odcinków serialu "Lupin III" i włosko-japońską koprodukcją "Sherlocka Holmesa". W 1982 zaczął publikować mangę "Nausicaa", liryczną opowieść, która wydawana była przez 12 lat, osiągając ponad tysiąc stron komiksu. Arcydzieło, kompletnie nieznane zachodniej publiczności, zwróciło jednak uwagę artystów. W 1984 wydawca komiksu postanowił dokonać filmowej adaptacji mangi, a Miyazaki zgodził się ją wyreżyserować. Tak narodziła się legendarna bohaterka japońskiej animacji, inicjując jej kolejny boom. Historia młodej księżniczki Nausicai walczącej o przetrwanie we wszechświecie chaosu i niebezpieczeństw zdobyła wiele nagród na festiwalach całego świata. Wydano ją jedynie we Francji na kasetach video, skróconą do 30 minut. Miyazaki nigdy nie wybaczył producentowi tego okaleczenia i na dziesięć lat zabronił wyświetlania swych filmów za granicą. W 1985 roku Miyazaki i Takahata założyli Ghibli Studio, opierając się na zasadach i inspiracji Yasuo Otsuki. Studio produkuje głównie filmy pełnometrażowe. Prezes firmy stwierdza, że "misją studia jest produkcja filmów takiej jakości, by przyciągnęły uwagę całych rzesz kinomanów i wyzwoliły animację z getta, w jakim ją zamknięto." Godząc obowiązki reżysera i producenta Miyazaki w 1986 roku stworzył swój pierwszy wielki film "Laputa, Castle in the Sky", luźno oparty na prozie Jonathana Swifta i Julesa Verne'a. "Scenariusz i animacja Laputy ma w sobie tyle uczucia i wyobraźni, że zachodni producenci dawno już zrobiliby 5 sequeli. Talent Miyazako leży w żywotności jego filmów, w tym, że każdy z nich jest wielowarstwowym małym cudem." mówi Glen Teane. W 1988 roku Miyazaki nakręcił "My Neighbour Totoro", fantastyczną bajkę przepojoną religijnością, świętością i wielką czułością. Do dziś pozostała ona jednym z ulubionych filmów Japończyków. Następny rok to krótka anime "The Age of Sea Planes", która była oczywistym wstępem do późniejszej "Crimson Pig". Film powstał w 1992, była to opowieść o pilocie hydroplanu. Elegancki i wyrafinowany film był reminiscencją romantycznych i pełnych czarnego humoru powojennych klasyków takich jak "Casablanca". "Crimson Pig" pokazuje, jaki efekt można uzyskać, gdy przez talent i unikalną wrażliwość animatora filtruje się popularne gatunki filmowe. Rok 1997 przyniósł Miyazace jego największe dzieło: "Księżniczkę Mononoke", okrutne, fascynujące i głęboko poruszające widowisko. "Po nakręceniu "Matrixa" dziennikarze zaczęli z niepokojem pytać "masz chyba coś wspólnego z japońską animacją?". Najpierw mnie to bawiło, potem irytowało, a teraz sam wołam do siebie "Otwórz oczy!" - śmieje się Andy Wachowski. "Reżyserzy tacy jak Mamoru Oshii czy Miyazaki tworzą cudowne filmy od ponad dwudziestu lat. Sam James Cameron pyta o rady Mamoru Oshii. A oglądając film Miyazaki jedyną słuszną rzeczą, jaką możesz zrobić, to pogalopować do telefonu i zamówić wszystkie jego dzieła. Filmy takie jak "Księżniczka Mononoke" nadają sens kinematografii. Zagrzebują nam się w wyobraźni i zostają tam na zawsze, jak prawdziwe arcydzieła." Dla wielu rodaków Miyazaki dorównuje talentem Kurosawie. Choć nie utrzymuje on stałych kontaktów z mediami, jego opinia bardzo liczy się w publicznym życiu Japonii. Dzięki swoim akcjom na rzecz środowiska uważany jest za aktywnego i wpływowego ekologa, choć sam umniejsza swe zasługi. Kariera Miyazaki jest niezwykła. Zdołał wyzwolić się z niewolnictwa systemu studiów filmowych i w pełni zrealizował na wielkim ekranie swoje marzenia. Zaangażowanie w dobro i przyszłość ludzkości są wyczuwalne w każdym jego filmie. Choć jego dzieła mają wyraźnie japoński charakter i posługują się japońska estetyką, ich estetyczna i dramatyczna intensywność robi wrażenie na wszystkich. Miyazaki zaskakuje nas ciętą ironią i ekstrawaganckimi fantazjami. Ten patriarcha animacji jest zarówno jej wielkim kapłanem, ostatnim cesarzem i małym księciem. FILMOGRAFIA SERIALE 1978 The Future Boy Conan, 1979 Lupin III, 1982 The Great Detective Holmes, FILMY KRÓTKOMETRAŻOWE 1995 On Your Mark 1992 Sorairo no Tane 2001 The Whale Hunt 2001 Koro`s Big Day Out FILMY PEŁNOMETRAŻOWE 1980 The Castle of Cagliostro 1984 Nausicaa of the Valley of the Winds 1985 Laputa: Castle in the Sky 1988 My Neighbour Totoro 1989 Kiki`s Delivery Service 1992 Porco Rosso (Crimson Pig) 1996 Księżniczka Mononoke 2001 Spirited Away

"Spirited Away" kosztował 19 milionów dolarów. Choć produkcje Disneya kosztują pięć razy więcej, suma ta była ogromna jak na animowany film japoński. Jednak stał się on bezprecedensowym przebojem. Jeszcze przed oficjalną premierą w USA i Europie film owiała legenda jedynej nie amerykańskiej produkcji, która przyniosła ponad 200 milionów dolarów zysku. Pierwszym zachodnim krajem, gdzie wyświetlano film, była Francja. Według Toshio Suzuki, prezesa Ghibli :"Niesłychany sukces filmu można przypisać kilku czynnikom. To oczywiście popularność Miyazaki i jego ostatniego przeboju "Księżniczka Mononoke". Ale "Spirited Away" jest filmem przygodowym, niepodobnym do innych. Nie pokazując przemocy trzyma nas cały czas w napięciu. Wątek i humor nie skaczą nam do oczu, efekty specjalne są oszczędnie dawkowane. Mała Chihiro odkrywa wartości takie jak przyjaźń, determinacja czy dyscyplina. Ale celem filmu nie jest dydaktyzm. Ma on dodać dzieciom pewności siebie i ukazać im, jak ważne jest, by samemu wykuć własny los. Taki koktajl nowoczesności, filozofii i fantazji rzadko się zdarza w kinie." Sam Miyazaki wyjaśnia :"Spirited Away" nie jest filmem satyrycznym ani cynicznym. Kiedyś zacząłem zastanawiać się, o czym marzą dziesięcioletnie dziewczynki. Zdegustował mnie przesadnie romantyczny ton mangi dla dziewcząt, szukałem więc czego innego, co przykuło by ich uwagę. Poza kilkoma nielicznymi autorami nikt, włącznie ze mną, nie zajmował się ich problemami, podczas gdy półki księgarń uginają się od książek dla chłopców. Postanowiłem napisać coś, do czego mogą się odnieść, myśląc o przyszłości czy swoim miejscu wśród ludzi. Gniew na twarzy Chihiro to typowa reakcja dzieci, którym brakuje zabawy. W małej Chihiro rodzi się wojownik. Na pierwszy plan wysuwa się jej zdolność do przystosowania się i rozsądek. Nie chciałem zrobić z niej słodkiej gwiazdki. Jej urok płynie z serca i głębi jej duszy." "W naszej komercyjnej kulturze chciałem zgłębić ideę komunikacji. Język to siła. W świecie, w którym gubi się Chihiro, wypowiedzenie słowa jest jasnym, skończonym aktem. Gdy Chihiro z przekonaniem mówi Yubabie, że chce pracować, czarownica nie może jej powstrzymać. Dziś mowa staniała, traktuje się ją lekko. Słowa nie mają już wartości. My natomiast przywracamy słowom wagę. Jest znacząca. Nie padają żadne puste deklaracje. W filmie akt odebrania komuś imienia jest równoznaczny z całkowitą zagładą. Chciałem przekazać, że mowa jest wartością samą w sobie, że jest nośnikiem energii. W naszych czasach kreatorom czarodziejskich światów brak wyobraźni. Dzieci konsumują bezustannie powierzchowne dzieła, co odcina je od korzeni." Przy "Spirited Away" studio Ghibli wykorzystało te same techniki cyfrowe, co przy poprzednich filmach. Jednak w tym studiu nie polega się jedynie na komputerach. Wszystkie rysunki, bohaterzy i plany, są rysowane i kolorowane ręcznie, a następnie skanowane i wprowadzane do komputera. Jedynie ostateczna animacja i wybór kolorystyki jest dziełem komputera. Okui Atsushi, dyrektor do spraw obrazów cyfrowych, mówi: "Digitalizacja zmieniła całkowicie nasze metody pracy. Pracując na celuloidzie trudno jest dodawać pewne efekty. Dzięki komputerom możemy je modyfikować bez problemu, wymazywać błędy. Esencją produkcji jest skanowanie szkiców. Nie zamierzamy tworzyć filmu poprzez syntezę obrazów, lecz poprawiać jakość animacji poprzez wypracowywanie harmonii między ręcznymi rysunkami i grafiką komputerową. Technika sprawdza się szczególnie podczas regulowania jasności któregoś z elementów ujęcia lub tworzenia efektu dynamiki w ruchach bohaterów. Nie jest naszym celem wyeliminowanie rysunku ręcznego, gdyż ma on unikalną fakturę, ale korzystanie z narzędzi zdolnych zwiększyć jego wizualne bogactwo." Bardzo nieliczne ujęcia i efekty specjalne zostały wygenerowane komputerowo. Mgłę i dym namalowano ręcznie, a potem poprawiono cyfrowo. Kamienny posąg na początku filmu powstał wyłącznie w technice 3D, podobnie jak sceny wodne czy otwarcie bramy do domu Zeniby. Pojawiły się jednak nieoczekiwane problemy. "Wydaje się to trywialne, ale w sieci kilku współpracujących komputerów kolory ekranu są zwykle wyregulowane odrobinę odmiennie. Musieliśmy wymyślić system operowania kolorem, który weryfikował automatycznie kolory modyfikowane przez komputer." wspomina Okui Atsushi. "Spirited Away" jest pierwszym japońskim filmem kolorowanym i wykończonym w formacie cyfrowym. Obraz dopasowano do formatu DLP, w którym powstały "Toy Story 2", "Mroczne widmo", "Dinozaury" czy "102 Dalmatyńczyki". Ta rewolucyjna technika pozwala polegać na jakości filmu nie obawiając się niszczącego działania czasu czy niesprawnych urządzeń emisyjnych. Rezygnując z Dolby Digital 5.1, Miyazaki wybrał Dolby Surround EX 6.1 i system DTS_ES, które umożliwiają stworzenie bardziej wyrafinowanej akustyki. "Spirited Away" jako pierwszy film na świecie wykorzystuje najbardziej zaawansowane techniki manipulacji obrazem i dźwiękiem: Integral Digitalisation, DLP, Dolby Digital Surround EX 6.1 i DTS_ES.