SPOJLER JAK KTOŚ NIE OGLĄDAŁ Mi się wydaję, że w ostatniej scenie ksiądz Toller, zobaczywszy Mary na schodach kościoła uświadomił sobię, co chciał zrobić i oprzytomniał z tego, nazwijmy to transu. Postanowił samemu wymierzyć sobie pokutę, poprzez ten drut cierniowy, a gdy ona weszła, widzimy, że przez komrzę cieknie mu krew, ale to jest nie ważne, w obliczu uczucia jakie do niej żywił. Mam mimo wszystko wątpliwości, czy to było realne, głównie z 2-óch powodów: 1) Mary weszła tam jak gdyby nigdy nic, mimo że pastor wcześniej nie mógł (i zrobiła to bezszelestnie), 2) jak się przytulali i całowali to Mary jeździła mu rękami po całej klatce, brzuchu, plecach, itd. i nic nie powiedziała, a wątpie, żeby te ciernie były niewyczówalne.
W sumie jak tak teraz myślę, to to chyba nie była prawda. Albo ewenualnie można to odczytywać dwojako :)

SPOILER
Scena była realna choć nakręcona w taki euforystyczny sposób, że widz może odnieść wrażenie jej fikcyjności. Reżyser, który trzymał się konkretnej, surowej estetyki w swoim filmie skądinąd nawiązującej do Bressona, Ozu, Dreyera, zmienia sposób przedstawiania w ostatniej scenie. Kamera ze statycznej przechodzi w tzw. orbital kiss, filtr z niebieskiego zamienia się w żółty, pomieszczenie staje się jasne. Paul Schrader daje widzowi do zrozumienia, że coś zmienia się w życiu głównego bohatera i nadaje końcówce taki nieco "nadprzyrodzony" charakter. Zakładam jednak, że wymowa jest taka, że pastor Toller i Mary byli potem razem i odnaleźli sens życia.

1) ja z kolei żałuję, ale było to przedstawione tak mało subtelnie i tak nachalnie, że aż małorealnie;
2) pastor był przedstawicielem protestanckiego pojedynczego zboru (z resztą na małą chyba skalę, a denominacji protestanckich jest bodaj około 30 000), ciężko z tego przenosić wnioski ogólne na cały Kościół (rozumiem, że pomyślałaś o rzymskokatolickim).