Paul Shrader za pomocą bardzo oszczędnych środków kontynuuje tropy podjęte już w "Taksówkarzu". Film jest przepełniony ascetycznym niepokojem. Obserwujemy bohatera i jego reakcje wobec zgniłej rzeczywistości, w której się znajduje. Nie mamy jednak pełnego dostępu do jego psychiki, prowadzony pamiętnik zaledwie w części daje nam obraz człowieka pochłoniętego wątpliwościami i bólem; psychicznym oraz fizycznym. Szaleństwo i najgłębsze cierpienie wyłania się po raz kolejny z żołądka. Niezdrowa dieta pokrapiana alkoholem stanowi naturalistyczną kwintesencję bohatera - zabieg ten znamy przecież już z dzieła Martina Scorsese.
Film oprócz tego, że jest klasycznym psychologicznym thrillerem, oferuje nam ciekawą perspektywę na współczesność. Z jednej strony mamy religię chrześcijańską, skupioną wokół kilku organizacji i wolontariuszy, jednakże jej świątynie są sprowadzone do turystycznych obiektów muzealnych, a kapłani sami nie wierzą w to, co wygłaszają z ambony. Z drugiej społeczeństwo popadające w ekstremizm, nihilistyczną rozpacz spowodowaną nad-świadomością nadchodzącej katastrofy klimatycznej. Sam bohater znajduje się w samym epicentrum; rozkładu i rozpaczy. "Pierwszy reformowany" sam sobie wielokrotnie zaprzecza, mamy przecież księdza, który w rozmowach o Bogu wydaje się natchniony, a podczas mszy kompletnie niezaangażowany. Nadmierny ekologizm prowadzi do autodestrukcji, aczkolwiek przyroda ma tu wymiar wręcz metafizyczny, jej ochrona - czymś niemal heroicznym, boskim.
Nie jestem pewny czy w ten sposób zadane pytania do czegokolwiek prowadzą, nie domagam się odpowiedzi, ale spójnej oceny rzeczywistości. "Pierwszy reformowany" to obraz niesamowicie magnetyczny (Hawke!) i bardzo aktualny, lecz zarazem przepełniony wręcz absurdalnymi kontrastami, wprawiającymi widza w dyskomfort oraz melancholię.