Witam.
Bardzo intrygująca ta historia. Proszę o więcej.

Przeklejam więc rozszerzoną wersję, którą publikowałem na fejsie: :)

"Ale wiecie, że Cesarzowa Ki to opowieść w 50% fabularna i w 50% oparta na faktach historycznych? Sama końcówka dramy jest najbliższa prawdzie, chociaż np. Tal-Tal (mong. Toqtogha) nie zabił Bayana (ten został wydalony przez Cesarzową Ki i Tal-Tala), ani też nie poległ w walce. Został w krytycznym dla dynastii Yuan momencie roku 1354 zdymisjonowany przez Toghuna (Toghon Temür), gdyż ten bał się jego zdrady, a do tego książę Ayushiridara (syn Toghuna i Ki) oskarżył Tal-Tala o korupcję mając przy tym wsparcie Cesarzowej Ki (mong. Öljei Khutugh Khatun; Ja-o Gi). Dymisja Tal Tala zdziesiątkowała wojsko Yuanu, gdyż tylko Tal-Tal cieszył się autorytetem wśród żołnierzy. Tal-Tal udał się na wygnanie, gdzie został śmiertelnie otruty przez swojego odwiecznego przeciwnika 10 stycznia 1356 r. Toghun systematycznie tracił kolejne tereny oraz siłę polityczną i militarną i w 1368 r. tracąc stolicę Daidu (inna nazwa: Khanbaliq, miasto znajduje się w centrum dzisiejszego Pekinu, Bejingu). był zmuszony zbiec na północ do Shangdu, które ustanowił nową stolicą. Rok później stracił także Shangdu i uciekł do Yingchang (gdzie od roku przebywali już Cesarzowa Ki i książę Ayushiridara). W Daidu ustanowiono dynastię Ming. Toghun podjął próbę obalenia nowych władców, również Ayushiridara takie próby podejmował, z niepowodzeniem. Toghun najprawdopodobniej zmarł w Yingchang (dziś Mongolia), ostatniej stolicy dynastii, w 1370 r, mając 50 lat. Wkrótce po jego śmierci Mingowie zajęli także Yingchang. Cesarzowa Ki prawdopodobnie zmarła również w 1370 r. w Yingchang, mając 55 lat. Nieznane są jednak okoliczności jej śmierci ("słuch o niej zaginął"). Ayushiridara ustanowił stolicę Północnego Yuanu w Karakorum rok później (1371-88) przyjmując tytuł Wielkiego Khana.

Inne kwestie:

1. Historia koreanki Pani Ki znana jest od momentu przybycia jej jako 5-letnie dziecko do stolicy Daidu (piszę Daidu zamiast Dadu - wiem, że to błąd) i przyjęcia jej jako konkubinę - nieznane jest jej wcześniejsze imię (albo nie było ono wtedy ważne). Pochodziła z rodziny koreańskich arystokratów. Oznacza to, że postać znakomitej wojowniczki (podającej się za faceta) Seung-nyang jest w 100% fabularna, tak samo jak jej przygody. Prawdą jest jednak, że Ki postanowiła być najlepszą konkubiną Cesarza, w tym celu doskonaliła się w: wyglądzie, tańcu, poezji, rozmowie, śpiewie, piśmie i szybko oczarowała swoją osobą Toghuna.

2. Historii nie jest znana bliższa relacja pomiędzy Wangiem Yoo (Chunghye) a Panią Ki (Öljei Khutugh). Nie ma nic o miłości czy tym bardziej dziecku. Jedyny związek historyczny jest taki, że brat Wanga Yoo - Gongmin, który przejął tron Dynastii Koryo po drugim z synów Wanga Yoo, wymordował w trakcie powstania rodzinę Pani Ki w 1356 r, co spowodowało, że Ki wysłała 10 000 żołnierzy do Koryo by ustanowić nowego króla, wyznaczonego przez nią Tash Temüra. Niestety, wojska Yuanu poniosły klęskę, a wojska Gongmina w kontrofensywie zdołały przekroczyć Żółtą Rzekę. Dodatkowo w pałacu wybuchały powstania przeciwko cesarzowi. Warto zwrócić uwagę, że realną władzę Pani Ki w Yuanie sprawowała już od 1340 r., natomiast Pierwszą Cesarzową Ki była bardzo krótko - dopiero od 1365 r. Dbała jednak o to, aby Koryo było samodzielne (i tu jest prawda!) - i być może to był jej błąd...

3. Wang Yoo (Chunghye) żył tylko 28 lat, lecz żył w czasach Pani Ki (zmarł w 1344 r., do końca sprawując władzę królewską) i jego rządy nie były podważane wówczas, gdy ona panowała w Yuanie, ale wszelkie źródła historyczne opisują go jako człowieka niezwykle zepsutego, który rabował, uprowadzał i gwałcił kobiety. Znając więc życiową misję Pani Ki mało prawdopodobne by darzyła uczuciem kogoś takiego. W dramie Wang Yoo jest krystalicznie dobry (może poza początkowymi odcinkami), co jest przekłamaniem.

4. Wang Yoo (Chunghye) nie był przystojny, lecz brzydki. Cieszył się dobrymi stosunkami z El Temürem i tolerancją Cesarzowej Ki. Był wrogiem Bayana, który zdetronizował El Temüra oraz rywalem m.in. Wanga Go do objęcia tronu Koryo. W 1340 r. Bayan uwięził Wanga Yoo, ale niedługo potem sam został wypędzony z Yuanu przez Tal-Tala i Cesarzową Ki. Wang Yoo nie zginął z rąk Cesarza (tym samym Cesarz Thogun nie zabił Wanga Yoo). Został aresztowany w 1343 roku i zmarł podczas transportu w niewoli w tym samym lub kolejnym roku (źródła podają sprzeczne informacje). Zostawił dwóch synów, następców tronu Koryo. Związany był z koreańską księżniczką.

5. Wang Go (Öljeyitü) wielokrotnie próbował objąć tron Koryo, ale ostatecznie nigdy mu się to nie udało. Mógł szczycić się jedynie tytułem Króla Shen, choć nie szła za tym realna władza. Pochodził z rodziny królewskiej i był najstarszym synem Króla Chungryeol. Najbliżej tronu Koryo był, gdy Chunghye (Wang Yoo) został uwięziony przez Bayana w 1340 r. Niestety dla Wanga Go sam Bayan został szybko po tym wypędzony z Yuanu, a Wang Yoo mógł wrócić na tron. Po śmierci Wanga Yoo w 1344 r. tron w Koryo objął jego syn Chungmok. Öljeyitü wrócił wtedy do Koryo, ale zmarł rok później. W 1356 r. Cesarzowa Ki zaproponowała najstarszemu synowi Wanga Go, Toghtua Bukha'cie, by ten objął tron Koryo za znienawidzonego przez nią Gongmina, ale ten odmówił. Po śmierci Gongmina w 1374 r. dynastia Yuan znów chciała zainstalować Bukhe na tronie Koryo, ale ten plan się nie powiódł.

6. Bayan nie został zabity przez Tal-Tala (Toqtogha) tylko wypędzony z inicjatywy Pani Ki i Tal-Tala. Bayan miał władzę taką jak El Temür i rzeczywiście współpracował z Cesarzową Wdową, która bała się rosnących wpływów Pani Ki (Wdowa uważała Lady Ki za niezwykle inteligentną i niebezpieczną). Rządy Bayana były gorsze od rządów El Temüra. To Bayana obwinia się za liczne powstania, które ostatecznie zakończyły ostatnią dynastię mongolską, gdyż systematycznie upokarzał i odbierał prawa i wolności Chińczykom, preferując wyłącznie ludność mongolską.

7. Tal-Tal (Toqto'a; Toqtogha) nie zginął na polu walki. Był wybitnym historykiem i myślicielem. Zasługuje na osobny serial, gdyż uzdrowił gospodarkę Yuanu po panowaniu swojego wuja, Bayana. Został jednak zdymisjonowany po tym jak w 1354 r. książę Ayushiridara (syn Pani Ki) oskarżył go o korupcję. Pani Ki optowała za dymisją u cesarza. Tal-Tal nie protestował i nakazał swoim żołnierzom posłuszeństwo wobec nowego kanclerza, ale wielu żołnierzy wolało odejść. Tal-Tal udał się na wygnanie do prowincji Yunnan, wkrótce w 1356 r. został tam śmiertelnie otruty przez swojego przeciwnika, Hamę.

8. Lady Ki została w ramach daniny z Koryo przysłana do Yuanu na konkubinę pod koniec 1320 roku, mając zaledwie 5 lat (mniej więcej tyle ma dziewczynka na początku serialu, której udaje się uciec i przybrać rolę chłopca-wojownika Wanga Go). Toghun (Toghon Temür), ostatni władca dynastii Yuan urodził się kilka miesięcy wcześniej ze związku Küsali i Mailaiti. Lady Ki poznał w 1333 roku. W tym samym roku odbyła się koronacja Toghuna na Cesarza, gdyż 16 grudnia 1332 r. w wieku 6 lat zmarł Cesarz Rinchinbal Khan (sukcesor tronu po Jayaatu Khanie Tugh Temürze, urodzony ze związku Küsali i Babushy). Również w 1333 roku w wyniku choroby zmarł El Temür którego oskarżano o zabójstwo ojca Toghuna (ojciec Toghuna, Khutughtu Khan Küsala, zmarł w wieku 30 lat, a więc nie był dziadkiem jak w serialu).

9. Ojciec Toghuna był Cesarzem Yuanu tylko przez 6 miesięcy. Prawdopodobnie został otruty przez El Temüra. Po nim rządy sprawował ponownie Jayaatu Khan Tugh Temür, aż do śmierci w wieku 28 lat (2 września 1332 r.). Wtedy dopiero Cesarzem został przyrodni brat Toghuna, który zmarł w wieku 6 lat w 1332 r. Wszyscy, łącznie z Toghunem, byli marionetkami w rękach El Temüra, jak również Bayana.

10. Egzekucja Danashiri poprzez podanie trucizny została wykonana 22 lipca 1335 r. (2 lata po śmierci El Temüra) w Shaengdu (gdzie najpierw została wygnana) w wyniku czystek za rebelię dokonaną przez jej brata, Dangkise'go (Tangkis, kor. Tang Ki-se). Została wtedy oskarżona i skazana za współsprawstwo, po tym jak próbowała go uchronić przed odpowiedzialnością za wzniecony bunt. Z Toghunem miała syna Mahę, który zmarł jako dziecko na odrę.

11. Za śmierć pozostałych dzieci El Temüra w 1335 r. (Dangkise i Talachai) odpowiada Bayan. W 1339 r. Bayan przyjął tytuł Wielkiego Kanclerza, ale został obalony przez bratanka Toqto'a (Tal-Tala), a wkrótce po tym jego polityka została odwrócona o 180 stopni. Zdaniem chińskim historyków Tal-Tal pisał do swojego ojca, że autorytarne zapędy jego wuja Bayana mogą doprowadzić jego klan do zagłady. Do tego sam Cesarz również martwił się rosnącą siłą Bayana. Konfucjański uczony Wu Shifang długo namawiał Toqto'a do podjęcia działań przeciwko Bayanowi.

12. Siostrzenica Bayana - Bayan Khutugh (Bayan Qudu) z charakteru była przeciwieństwem Cesarzowej Ki. Znana była z oszczędności, tajemniczości (była jak kameleon), sprytu oraz dbania o przestrzeganie zasad i rytuałów panujących w Yuanie. Jej małżeństwo z Toghunem zostało zawarte w 1337 r. Tego samego roku odbyła się jej koronacja na cesarzową. Miała wtedy zaledwie 13 lat. Togon Temür nie obdarzał jej zainteresowaniem. Rodzi się syn Cesarzowej Bayan Khutugh i Toghuna, który umiera w wieku 2 lat, ustępując pierwszeństwa do objęcia tronu synowi Pani Ki. Bayan Qudu zmarła 8 września 1965 r. w wieku 42 lat. Znany jest cytat z Pani Ki, gdy patrząc na starą, zniszczoną, zwykłą garderobę Qudu z uśmiechem stwierdza: "Jak Cesarzowa i główna małżonka Cesarza może się tak ubierać?", co potwierdza, że Qudu była bardzo oszczędną osobą.

13. Budashiri, czyli Cesarzowa Wdowa, żyła 33 lata, zmarła w 1340 r. (to od tego roku Lady Ki praktycznie rządziła Pałacem). Piastowała stanowisko Regenta w latach 1332-1333, kiedy skończyła się władza El Temura. Była najlepszą żoną Cesarza Jayaatu Khana Tugh Temüra. To ona, a nie El Temur, była odpowiedzialna za wygnanie Toghuna do Koryo, a potem do Henanu. Tłumaczyła to tym, że Toghun nie był synem ostatniego Cesarza. Podczas wygnania Toghuna, Budashiri zorganizowała egzekucję macochy Toghuna (a zarazem matki ciężko chorego 6-letniego Cesarza Rinchinbal Khana, o którego tak dba w dramie), Babushy, oskarżając ją o zamach stanu przeciwko jej zmarłym mężom. Mówi się, że działania Budashiri były pod wpływem El Temura, który chciał by cesarzem był ciężko chory Rinchinbal, a później El Tegüsa, ale nigdy Toghun. Gdy El Temur tracił władzę w 1332 r. Budashiri uwolniła się spod jego wpływów i odmówiła koronacji El Tegüs, tłumacząc, że jest zbyt młody by pełnić tę rolę i że musi spełnić życzenie jej zmarłego męża Jayaatu Khana Tugh Temüra, który na swojego sukcesora wyznaczył Toghuna. W 1333 r. dokonano koronacji 13-letniego Toghuna, a 3 lata później Budashiri otrzymała tytuł Wielkiej Cesarzowej Wdowy. Gdy Cesarz Toghun podrósł postanowił przeprowadzić śledztwo w sprawie jego ojca i macochy. W jego wyniku w połowie 1340 r. doszedł do wniosku, że Cesarzowa Wdowa dokonała wielu przewinień przeciwko niemu i rozkazał pozbawić ją wszelkich tytułów i wypędzić do prowincji Dong'an, gdzie szybko została skazana na śmierć. W odwecie za trudności związane z wygnaniem cesarz kazał wypędzić także El Tegüsa, który również szybko potem został zabity.

14. Toghun stopniowo tracił zainteresowanie rządzeniem. Od 1340 r. władza faktycznie zaczęła spoczywać na Pani Ki, która była wtedy już najlepszą małżonką Cesarza i Drugą Cesarzową. Zakres jej władzy był już wtedy większy niż El Temura i Bayana za ich najlepszych czasów. Jednocześnie był to najbardziej spokojny i pokojowy czas w historii nie tylko Dynastii Yuan, ale całych Chin. Ki ujawniała swoje polityczne i ekonomiczne talenty. Mając u boku Toqtogha (Tal-Tala) postawiła gospodarkę Yuanu z powrotem na nogi. Ayushiridara odkąd został księciem w 1353 r. uporczywie zwalczał "pomocników" swojego ojca Toghuna, którzy faktycznie sprawowali władzę dzięki coraz mniejszemu zaangażowaniu polityką samego Cesarza. Cesarzowa Ki w tym czasie (od 1353 r.) jeszcze bardziej rosła w siłę. Niestety władza deprawuje. Nie dotknęło to jedynie El Temura i Bayana. Ki utworzyła specjalny urząd, który czerpiąc korzyści z podatków finansował jej osobiste zachcianki. Znana była z korupcji i obfitych wydatków na pałace i towary luksusowe. To uczyniło ją bardzo znienawidzoną postacią wśród ludu. Również żyjąca w Koryo jej rodzina oskarżana była za życie ponad stan, korzystanie z ogromnych wpływów, wysokich stanowisk i korupcję. Dodatkowo dymisja Wielkiego Kanclerza Toqtogha w 1354 r. była ogromnym błędem z perspektywy losów całej Dynastii Yuan. Z perspektywy Korei to jednak ważna postać historyczna, więc nie dziwi jej wybielenie w dramie koreańskiej :).

15. Ayushiridara (pierwszy władca Dynastii Północnego Yuanu) w 1372 roku napisał list do Gongmina (brata Wanga Yoo, króla Koryo, który wymordował rodzinę Lady Ki) z prośbą o sojusz w walce z Dynastią Ming. Gongmin odmówił i obrał przeciwną stronę. W tym czasie udało mu się odebrać z powrotem ziemie, które włączone zostały do Yuanu w 1270 r. W 1374 r. Gongmin został zabity podczas snu przez pro-mongolską frakcję Yin Im-in'a, który zaraz potem wrzucił na tron Koryo jako swoją marionetkę Króla U. Ayushiridara ponowił prośbę o sojusz, ale Koryo ponownie odmówiło. Ayushiridara zmarł w 1378 r, 3 lata po śmierci jego najlepszego generała Köke Temüra (niezwykle zdolny i niemal niepokonany dowódca wojskowy, który nigdy nie zdradził Ayushiridary, nawet po tym jak syn Ki zostawiał go na "pastwę losu", nawet gdy wojna była z góry przegrana). Wraz z ich odejściem ostatecznie prysły marzenia Mongołów o odzyskaniu Chin.

Krótko mówiąc, najbardziej cnotliwa była Danashiri :D"

Ja znalazłam informacje, iż Cesarzowa Ki została pochowana na jednym ze wzgórz w Yeoncheon (obecnie Korea Południowa). Znajduje się tam dzisiaj tablica informująca o tym fakcie. Można z niej wyczytać m.in., że pragnieniem Ki było pochowanie jej w ziemi ojczystej. Grobowiec był zwrócony na południe. Do dnia dzisiejszego niestety nie przetrwał.
Jeśli chodzi o serial to prawdą jest że cesarz w pewnym momencie odsunął od siebie Ki. Inne są tylko tego powody.W rzeczywistości Ki przy pomocy zaufanych ludzi chciała zmusić cesarza do abdykacji i powierzenia tronu jej synowi.Cesarz się o tym dowiedział i odsunął ją od siebie.
Nigdzie nie znalazłam też informacji o tym jakoby KI udało się powstrzymać daninę z konkubin z Koryo (jak to było przedstawione w serialu). Natomiast dynastia Ming, która nastąpiła po dynastii Yuan wciąż wymagała od Koryo danin.

Cesarz napisał wiersz zatytułowany "The Lament of Toghon Temur" opisujący jego uczucia po utracie Daidu