Edvard Grieg

Edward Hagerup Grieg był kompozytorem, dyrygentem i pianistą norweskim pochodzenia szkockiego. Przyszedł na świat 15 czerwca 1843 roku w Bergen (Norwegia). Już jako dziecko uczył się grać na fortepianie (jego matka była nauczycielką gry na tym instrumencie) i zainteresował się muzyką.

W 1862 roku ukończył ze świetnymi ocenami naukę w konserwatorium w Lipsku, gdzie zgłębiał dzieła Mozarta, Beethovena, a także współczesnych mu kompozytorów ? Mendelssohna, Schumanna czy Wagnera. Studiował tam m.in. fortepian u I. Moschelesa, harmonię i kontrapunkt u E.F. Richtera oraz kompozycję u K.H. Reineckego.

Chociaż pragnął tworzyć muzykę norweską, wiedział, że aby rozwijać swój talent kompozytorski, powinien wyemigrować. Trafił do Kopenhagi, gdzie miał styczność z innymi twórcami muzyki, np. Gadem, który jako uznany kompozytor stał się szybko idolem młodego Griega, oraz z J.P.E. Hartmannem. Ci reprezentanci duńskiego romantyzmu szybko stali się przyjaciółmi artysty. W roku 1864 założyli wspólnie towarzystwo ?Euterpe?. Jego celem było popieranie współczesnej muzyki skandynawskiej.

Zimą 1864 roku Grieg zaręczył się potajemnie ze swą kuzynką Niną Hagerup, rok później fakt ten ujawniono, a miłość zaowocowała poświęconymi narzeczonej czterema piosenkami (?Melodies of the Heart?, Opus 5), do których teksty napisał sam Hans Christian Andersen.

Wkrótce Grieg z Niną ? już jako swoją małżonką ? postanowili wesprzeć norweskie środowisko muzyczne i jesienią 1866 roku przeprowadzili się w tym celu do Christianii (dawna nazwa Oslo).

Początkowo niewiele tworzył, gdyż zarabiając na utrzymanie rodziny, pracował jako nauczyciel gry na fortepianie i dyrygent. Organizował tam też koncerty abonamentowe.

Dopiero w 1868 roku napisał prawdziwe arcydzieło ? ?Koncert na fortepian a-moll?, który przyniósł mu renomę jednego z najważniejszych kompozytorów ówczesnych czasów. Niewątpliwie był to moment przełomowy w jego karierze.

Przez kilka lat małżonkowie prowadzili intensywny, wręcz wędrowny tryb życia, wiele podróżując po Europie. Grieg miał wtedy możliwość poznać mnóstwo sławnych muzyków, z wieloma z nich się zaprzyjaźnił (np. z Piotrem Czajkowskim, Johannesem Brahmsem, Franzem Lisztem, Fredrikiem Deliusem, Camille?em Saint-Saensem czy też Juliusem Röntgenem).

Jakiś czas później kompozytor przechodził okres zastoju. Być może wpływ miała na to śmierć obojga rodziców artysty, którzy zmarli w odstępie zaledwie kilku tygodni (w roku 1875), a na skutek tych przykrych wydarzeń Grieg utracił dom w Bergen.

Kulminacja kryzysu i stagnacji kompozytora miała miejsce w roku 1883 ? rozstał się wtedy na jakiś czas z żoną. Wielką pomocą i wsparciem w tak trudnych chwilach okazał się przyjaciel Edwarda, Frants Beyer, który namówił go do pogodzenia się z małżonką, przekonując, że kompozytor potrzebuje własnego domu i domowego ogniska, do którego będzie mógł zawsze wracać, oraz pomagając w zakupie odpowiedniej działki. W kwietniu 1885 roku Edward i Nina Griegowie wprowadzili się do nowego domu ? w Troldhaugen koło Bergen.

Na początku lat 70. XIX wieku kompozytor intensywnie współpracował z wybitnym dramaturgiem norweskim ? Bj?rnstjernem Bj?rnsonem, pisząc muzykę do wielu jego dzieł literackich (utworów dramatycznych oraz wierszy). Najbardziej ambitny projekt duetu Grieg-Bj?rnson (opera o norweskim królu Olavie Trygvasonie) zakończył się konfliktem; spór dotyczył kwestii, czy ważniejszy jest tekst dzieła, czy też muzyka. Grieg przerwał współpracę z Bj?rnsonem i zajął się kompozycją muzyki do poematu dramatycznego ?Peer Gynt? H. Ibsena (poznanego zimą 1866 roku we Włoszech) na jego zamówienie, a konflikt pomiędzy kompozytorem a Bj?rnsonem trwał aż 16 lat.

24 lutego 1876 odbyła się w Christiania Theatre premiera ?Peer Gynta?. Grieg odniósł ogromny sukces i od razu go wykorzystał, pisząc muzykę do sześciu wierszy Ibsena (?Sześć pieśni?, Opus 25), a w latach 1888 i 1893 wydał w dwóch zbiorach najpopularniejsze melodie z ?Peer Gynta? (?Peer Gynt Suite I?, ?Peer Gynt Suite II?). To właśnie te utwory zapewniły artyście rosnącą popularność i do dziś są one jednymi z najczęściej wykonywanych dzieł orkiestrowych.

Mimo problemów zdrowotnych (miał tylko jedno sprawne płuco) przez sześć lat prowadził bardzo intensywne, wyczerpujące życie zawodowe, koncertując na całym kontynencie (jako pianista, dyrygent i akompaniator). Nie pozostało to oczywiście bez wpływu na jego zdrowie ? bardzo poważnie zachorował i musiał przedwcześnie zakończyć tę karierę. W 1907 roku miał wziąć udział w festiwalu muzycznym w Leeds (Anglia), jednak już tam nie dotarł.
Zmarł 4 września 1907 roku wkrótce po przyjęciu do szpitala w Bergen.

Dziś mówi się o Griegu jako o pionierze nowego podejścia do norweskiej muzyki ludowej czy wręcz twórcy narodowej szkoły norweskiej w muzyce. Większość utworów tego kompozytora wykazuje silne związki z literaturą ? są oparte na sagach, legendach, balladach nordyckich czy skandynawskiej poezji ludowej. Są też powiązane z muzycznym folklorem skandynawskim, z którego kompozytor zaczerpnął liryzm i nastrojowość. Warto także zauważyć, że są one dopracowane w swej formie (bogaty akompaniament, rozbudowana harmonika), jak również idealnie dopasowane do stanowiącego z nimi jedność tekstu.

Wpływ Griega jest też widoczny w twórczości późniejszych kompozytorów europejskich, takich jak np. Béla Bartók (Węgier), Maurice Ravel lub Claude Debussy (Francuzi).