Alan Alda

Sławę zyskał głównie dzięki występom w telewizji, przede wszystkim zaś w serialu sieci CBS "M*A*S*H" (1972-1983), w którym wcielił się w doktora Benjamina Franklina "Hawkeye" - "Sokole Oko" Pierce'a. Jednak sukcesy odnosi także w kinie oraz na scenie teatralnej, nie tylko jako aktor.

Alan Alda to syn popularnego w latach 40. aktora komediowego, Roberta Aldy oraz miss piękności Nowego Jorku, Joan Brown. Gdy miał 7 lat, jego rodzina przeniosła się do Los Angeles, gdzie Robert podpisał kontrakt z wytwórnią Warner Bros. Wkrótce po przyjeździe Alan ciężko zachorował na paraliż dziecięcy i lekarze wróżyli mu spędzenie reszty życia na wózku inwalidzkim. Chłopiec jednak nie poddał się. Codzienne ćwiczenia przywróciły mu sprawność fizyczną. Zafascynowany pracą ojca chciał pójść w jego ślady.

Debiutował jeszcze jako 16-latek w teatrze letnim w Barnesville. Po studiach na uniwersytecie Fordham w Nowym Jorku uczył się także w Europie. Równocześnie, obok ojca, występował w telewizji. Po powrocie do USA zaczął stale grać na deskach Cleveland Playhouse, a później w teatrach na Broadwayu i w telewizji. Sztuki z jego udziałem, m.in. "Second City", "Compass", "The Owl and the Pussycat", cieszyły się dość dużym powodzeniem, natomiast role na małym ekranie pozostawały przez długi okres czasu niezauważane.

W kinie po raz pierwszy wystąpił w 1963 r. w filmie w "Gone Are the Days" opartym na przedstawieniu "Purlie Victorious", w którym grał rok wcześniej na Broadwayu. Po "Papierowym lwie" (1968) Johna Frankenheimera oraz "Bitwie o whisky" (1970) Richarda Quine'a dostał się do obsady serialu "M*A*S*H" będącego rozwinięciem filmu Roberta Altmana pod takim samym tytułem. Serial cieszył się ogromną popularnością. Przez 11 lat produkcji zrealizowano aż 251 odcinków, przy czym emisja ostatniego z nich zgromadziła jedną z największych widowni w historii telewizji. Samemu Aldzie udział w produkcji przyniósł szereg wyróżnień, w tym 8 nominacji do nagrody Emmy (odebrał ją 4 razy) oraz 11 do Złotego Globu (statuetkę otrzymał 6-krotnie). Pięciokrotnie uzyskał tytuł Ulubionego Aktora Telewizyjnego (1975, 1979, 1980, 1981, 1882), a w 1980 uniwersytet Harvarda ogłosił go Mężczyzną Roku. Na planie "M*A*S*H" artysta debiutował także jako scenarzysta oraz reżyser (za co został 3-krotnie wyróżniony nagrodą Gildii Reżyserów Amerykańskich).

Praca w serialu zabierała Aldzie dużo czasu, ale nie przeszkodziła mu w realizacji innych projektów. Po telewizyjnym "Zabijcie mnie, jeśli zdołacie", zagrał w dwóch filmowych adaptacjach komedii broadwayowskich: "Suicie kalifornijskiej" oraz "Za rok o tej samej porze" (obydwa w 1978). W 1979 rokuwystąpił obok Meryl Streep i Barbary Harris w dramacie politycznym "Uwiedzenie Joe Tynana", do którego napisał scenariusz. W następnych latach Alda pełnił potrójną funkcję aktora, reżysera i scenarzysty wielu komedii. Film "Cztery pory roku" (1981) przyniósł mu nagrodę Gildii Pisarzy Amerykańskich. Powodzeniem cieszyły się "Słodka wolność" (1986), "Zacząć od nowa" (1988) oraz "Wesele Betsy" (1990).

Współpracował także z innymi twórcami. Szczególnie owocne okazało się spotkanie z Woody Allenem. W jego "Zbrodniach i wykroczeniach" (1989) wcielił się w postać egoistycznego reżysera telewizyjnego, w "Tajemnicy morderstwa na Manhattanie" (1993) razem z Diane Keaton rozwiązywał tytułową zagadkę, a we "Wszyscy mówią kocham cię" (1996) grał ojca zwariowanej rodziny. Alda nie porzucił także pracy na scenie i w telewizji. Oglądać go można zarówno na Broadwayu, jak i w Londynie (m.in. w farsie "Jake's Women" Neila Simona). Jego gościnne występy w roli doktora Gabriela Lawrence'a w "Ostrym dyżurze" przyniosły mu kolejną nominację do nagrody Emmy. Wiele satysfakcji, jak sam przyznaje w wielu wywiadach, sprawiło mu także prowadzenie telewizyjnego programu popularno-naukowego "Scientific American Frontiers".

W 1957 r. Alda poślubił Arlene Weiss, klarnecistkę, fotografkę (jej zdjęcia ukazywały się w magazynach takich, jak "Life", "Vogue" i "People") oraz autorkę książek dla dzieci (m.in. "Sheep, Sheep, Sheep, Help Me Fall Asleep"). Mają trzy dorosłe córki: Eve (ur. 1958), Elizabeth (ur. 1960) i Beatrice (ur. 1961) oraz 8 wnucząt. Aktor znany jest także jako gorący propagator ruchu równouprawnienia kobiet.