Bo "pedał" to zasadniczo określenie obraźliwe i nie zmienia tego nawet to, że w społeczności gejowskiej "pedał" jest poddawany subwersji. Poza tym podstawą scenariusza jest przecież nie polskie tłumaczenie, a oryginał, gdzie jest właśnie "queer". W czasie, gdy ukazało się polskie tłumaczenie powieści (1993), "queer" nie był zadomowiony w polszczyźnie, teraz każdy z grubsza wie, co znaczy "queer", "queerowe", itp., a jeśli nie wie, to zawsze może zajrzeć sobie do słownika języka polskiego (https://wsjp.pl/haslo/podglad/87175/queer). Więc nie ma potrzeby tłumaczyć tytułu.

Słowo "queer" do lat 80-tych było używane pejoratywnie i oznaczało właśnie "pedała". Przemiana znaczenia tego słowa to kilka dekad po czasie trwania akcji książki.

"Pedał" to polskie słowo, obraźliwe dawniej i dziś. "Queer" to angielskie, kiedyś pejoratywne, dziś już raczej neutralne (https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/queer). 

Autor powieści sam był homo. Nie jestem jakimś specjalistą od Burroughsa, ale tłumaczenie Lipszyca z grubsza - popraw mnie, jeśli się mylę - opiera się na zasadzie: "queer"="pedał". Czy to jedyne określenie na homoseksualistów, które pojawia się w "Queerze"? Nie, jest jeszcze raz "faggot", kilka razy "fag", ze dwa razy "queen" - wszystko to Lipszyc tłumaczy jako "ciota" ("Look, Gussie, you are dealing with the oldest faggot in the Upper Ubangi, so come off the peg" = "Słuchaj, Gussie, masz do czynienia z najstarszą ciotą w Górnej Ubandze, więc przestań się wygłupiać";
"He took a cab to the Chimu Bar, which was a fag bar frequented by Mexicans, and spent the night with a young boy he met there" = "Pojechał taksówką do Chimu Bar uczęszczanego przez meksykańskie cioty i spędził noc z poznanym tam chłopakiem", itd.). Tymczasem - trzymając się tego, co podaje Wikipedia - w angielszczyźnie w pierwszej połowie XX w. słowo "queer" miało konotacje ze "zniewieściałym mężczyzną" i potem używano go dla pasywnych homoseksualistów. W polszczyźnie konotacje z tym co "zniewieściałe" ma raczej słowo "ciota". Burroughs powieść wydał w 1985 r., ale napisał ją wcześniej, tuż po "Ćpunie", wydanym w 1953 r. Narrator mówi o Allertonie: "Nie przyszło mu na myśl, że Lee jest pedałem, ponieważ pedalstwo kojarzyło mu się, przynajmniej częściowo, ze zniewieścieniem" ("It did not occur to him that Lee was queer, as he associated queerness with at least some degree of overt effeminacy"). Stereotypem "queeru" jest tu więc "zniewieściałość". Można odnieść wrażenie, że Burroughs dystansuje się od tego stereotypu, wtedy jednak, gdy dzieje się akcja powieści, takie skojarzenia z "queerem" (a także samym homoseksualizmem) były obecne. Można więc przyjąć, że "queer" inaczej się kojarzył w angielszczyźnie w momencie, gdy Burroughs powieść pisał, inaczej gdy ją wydawał i niekoniecznie sam Burroughs miał takie skojarzenia (choć istnienie takich skojarzeń w społeczeństwie sam dostrzegał).

Gdy Lipszyc tłumaczył powieść w latach 90., "queer" był już przejmowany w angielszczyźnie przez homoseksualistów i tracił pejoratywność (w przeciwieństwie do "fag" czy "faggot": "extremely Disparaging and Offensive"). "Pedał" "obraźliwego" (SJP PWN) czy "pogardliwego" (WSJP PAN) charakteru nie stracił do dziś. 

Wniosek? Nawet jeśli przyjąć, że słowo "pedał" w pierwszej połowie lat 90. było najbardziej odpowiednim - z braku innych - słowem w polszczyźnie na przetłumaczenie słowa "queer", to nie jest takim w 2024 r., gdy premierę ma film o takim tytule. (Swoją drogą ciekawi mnie, jakich określeń używa się w filmie Guadagnino i jak je przetłumaczono).

A może lepsze byłoby przetłumaczenie słowa "queer", jako "dziwak", "odmieniec"? W końcu jest angielskie przysłowie: "there’s nowt so queer as folk" - "są ludzie i ludziska". Lipszyc, moim zdaniem, w swoim tłumaczeniu angielskiego tytułu książki Burrough'sa zawęził znaczenie, wbrew intencji samego autora, który chciał je ująć jak najszerzej. Po przeczytaniu książki, uważam, że książkowy, tytułowy queer - alter ego samego Burrough'sa - to właśnie dziwak, odmieniec. W tłumaczeniu tytułu filmu możnaby było pójść właśnie w tym kierunku.

Ale tutaj trzeba też wziąć pod uwagę znaczenie "queer" w angielszczyźnie zmieniające się w czasie i wielość znaczeń tego słowa. Nie ma jednego znaczenia, co utrudnia tłumaczenie.

Przetłumaczyłaś "there’s nowt so queer as folk" jako "są ludzie i ludziska", ale w języku polskim słowo "ludziska" może być zabarwione pejoratywnie (WSJP PAN: "są ludzie i ludziska" = "są dobrzy i źli ludzie"). "Dziwak" i "odmieniec" w polskim niekoniecznie muszą oznaczać orientację seksualną (WSJP PAN: "osobnik wyglądający lub zachowujący się inaczej niż inne, budzący niechęć mówiącego"), tymczasem w powieści "queer" jednoznacznie orientację seksualną oznacza (więc tu, wydaje mi się, że Lipszyc słusznie zawęził znaczenie). Lee tłumaczy Allertonowi: "Nigdy nie zapomnę uczucia nieopisanego przerażenia, które zmroziło mi limfę w gruczołach, to znaczy, oczywiście, limfę w gruczołach limfatycznych, kiedy mój mózg poraziły te fatalne słowa: jestem homoseksualistą [w oryginale: "I was a homosexual"]. Pomyślałem o umalowanych, wdzięczących się odtwórcach kobiecych ról, o facetach, których widziałem w pewnym nocnym klubie w Baltimore. Czyżby to było możliwe, żebym był jedną z tych podludzkich istot? Chodziłem ulicami otumaniony, jak człowiek z lekkim wstrząsem mózgu. (...) Ale stara, mądra ciota ["queen"], nazywaliśmy go Bobo, nauczyła mnie, że moim obowiązkiem jest żyć i dumnie dźwigać swój ciężar, aby wszyscy mogli go zobaczyć. Trzeba pokonać uprzedzenia, ignorancję i nienawiść za pomocą wiedzy, szczerości i miłości. (...) Allerton, chodzi mi o to, że obaj jesteśmy częściami ogromnej całości. Nie ma sensu z tym walczyć". Jest to zapewne - jak wiele innych rzeczy w powieści - zapis własnych doświadczeń Burroughsa. Te homofobiczne skojarzenia są czymś, co homoseksualista musi przezwyciężyć. Jest to doświadczanie własnej "odmienności", ale "odmieniec" (bardzo ładne słowo) byłby słowem za szerokim, "dziwak" tym bardziej.

mnie, niedogodnością są właśnie pejoratywne znaczenia ścisłego tłumaczenia słowa "queer". Słowo "pedał" mi nie odpowiada. Oprócz naukowego określenia homoseksualista, każde i wszystkie z pozostałych, polskich określeń są - moim zdaniem - pejoratywne, obraźliwe. "Pedał", "ciota". Nie wiem, jak można poddawać je subwersji, o której wspomniałeś. To chyba rozpaczliwa próba reakcji środowiska na ubóstwo nazewnictwa w tej materii. Stąd moja próba wykreowania czegoś szerszego, nawet jeśli nie literalnego. "Odmieniec" mi się podoba. Ten, który kocha odmiennie. No, ale z tego impasu chyba nie ma wyjścia. Niestety.

No, ale tak jest. "Ciota" jest używana przez homoseksualistów co najmniej od kilkudziesięciu lat: (https://www.dwutygodnik.com/artykul/9944-cioty-z-placu-napoleona.html). Przedwojenna prasa miała swoje określenia: "Homoseksualiści w liczbie 17, zachowują się w areszcie z całą swobodą a nawet odrobiną… kokieterji. Gdy w niedzielę rano klucznicy weszli do celi, gdzie zboczeńcy zostali umieszczeni, zażądali oni szminki, pudru, perfum i czekolady. (...) Kilkunastu 'cynedów' (…) porozbierało się z szat i przy mdłem świetle więziennych lampek rozpoczęło tańce".

Świetna więzienna scena :D. Przed oczami mam "Ślicznotki" z Patrickiem Swayze, "Królową" z Andrzejem Sewerynem, a mój crème de la crème, to "The Crying Game" z Jaye Davidsonem. :D

Kogo obchodzi jak się znaczenie słowa niby zmieniło. To stara książka i powinna być tłumaczona zgodnie z tym jak było kiedyś. Przestańmy wreszcie wszystko dopasowywać do obecnych czasów. Jestem za tym żeby oddać klimat dawnych lat w tytule.

Książka jest może "stara", ale film jest nowy i o tytule dla filmu jest mowa. "Queer" w angielszczyźnie inne zabarwienie miał, gdy Burroughs powieść pisał, inne, gdy ją wydał, inne, gdy na jej podstawie powstał film. Z którym znaczeniem słowa "queer" ma być zgodne polskie tłumaczenie tytułu filmu?

Wniosek jest taki, że nietłumaczenie "queer" w przekładzie z 2024 ma jeszcze mniej sensu. A tym bardziej jeśli się go nie tłumaczy w dialogach. Dzisiejsze uwagi co do pejoratywności są bez znaczenia w kontekście powieści, której akcja rozgrywa się w latach 50-tych.

A jakieś argumenty?

Przecież w dialogach "queer" jest tłumaczony w filmie na "pedzia". Więc pozostanie przy takim tytule jest niezrozumiałe. Gdyby chodziło w tym wszystkim o teoretyczne "queer", jakie znamy z teorii lat 90-tych, a nie literatury lat 50-tych, to dialogi w filmie brzmiałyby "jesteś queerem?", a nie "jesteś pedziem?"...

Przecież pisałem trzy misiące temu: "Swoją drogą ciekawi mnie, jakich określeń używa się w filmie Guadagnino i jak je przetłumaczono".

przede wszystkim nie jest to slowo jezyka polskiego

Chyba dawno nie zaglądałeś do słowników języka polskiego. "Queer": (https://wsjp.pl/szukaj/podstawowe/wyniki?szukaj=Queer), "queerowe": (https://wsjp.pl/haslo/podglad/87176/queerowy).

Słowo ,,pedał" ma jedno poprawne znaczenie. Te negatywne jest niepoprawne, no i obraźliwe...

Polskiego tytułu prawdopodobnie jeszcze nie ma, bo Gutek Film dopiero teraz ogłosiło, że kupiło prawa do pokazywania Queer. Więc tytuł może jeszcze się zmienić.

Eh, ile tu językoznawców i historyków... "pedał" to polskie słowo obraźliwie określające gejów i nie jest wcale dosłownym tłumaczeniem słowa "queer" jakbyście panowie znawcy tutaj chcieli.

A jakie jest według Ciebie dosłowne tłumaczenie queer? W słowniku jest kilka równorzędnych. Osobiście uważam, że w filmie powinna być oddana atmosfera lat 50-tych XXw. Bo taki jest czas trwania akcji. I tłumaczenie określeń homoseksualistów na j. polski, powinno być adekwatne do tej epoki.

Może zamiast pedała po prostu "Ciota"? Bo obecnie chyba w tym znaczeniu jest to używane w angielskim slangu. Chociaż rzekomo zaczyna odnosić się do całości LGBT. Właśnie byłem na seansie przedpremierowo i jestem zaskoczony, dobry film.

Też uważam, że określenie ciota byłoby dużo lepsze. Zwłaszcza, że pierwotnie miało ono inne znaczenie, obecnie już archaiczne. Ciotami nazywano pederastów, którzy zwabiali pod fałszywym pretekstem młodych chłopców by ich wykorzystać. Tym właśnie przypominali magików, bo młody człowiek, odurzony narkotykami, niewiele pamiętał z nocy spędzonej z ciotą.

Pamiętam, że niejaki roman giertych kilkanaście lat temu używał określenia pederaści, okraszonego dosadnym przymiotnikiem. W polszczyźnie oddaje ono charakter związku starszego miłośnika ze znacząco młodszym ulubieńcem, że tak skorzystam z nomenklatury platońskiej ;-)

To co proponujesz pasowałoby gdyby film się nazywał "Faggot". Odpowiednika "Queer" w języku polskim nie ma. Najbliższy byłby po prostu "Gej".

Pedał to za grubo, ale Pedzio?

Pedał byłby dobry.