Najbardziej przewrotna korzyść płynąca dziś z filmu Bertolucciego to jedyna w swoim rodzaju możliwość obcowania z historią niedokonaną - szokujące śmiałym podejściem do seksualności, czysto egzystencjalne "Ostatnie tango w Paryżu" to w pewnym sensie rewolucja, która nigdy się nie odbyła. Bertolucci nakręcił swój film w roku 1972, przełomowej dla kina dekadzie; ta i tak nie była na jego cios przygotowana. Naturalistyczna wiwisekcja seksualnych relacji pomiędzy starzejącym się Amerykaninem Paulem, a młodziutką Francuzką Jeanne spotkała się wtedy z takim samym zbulwersowaniem i dezinterpretacją, co dziś choćby "Antychryst". Swoim filmem Bertolucci odmienił kino, ale nie wywołał burzliwej rewolucji, tak samo jak teraz nie uda się to Von Trierowi - minęło 37 lat, a wciąż nie jesteśmy gotowi na doświadczanie obnażonego, boleśnie szczerego człowieczeństwa na ekranie, bo za bardzo utożsamiamy go z czymś bezpiecznym.

Seks u Bertolucciego, choć dziś trąci myszką w nie mniejszym stopniu co "Emmannuelle", wtedy szokował i na zawsze przysłonił właściwą wymowę całości: ujęty bez owijania w bawełnę, napędzający człowieka irracjonalizm pragnień i emocji. Związek Paula i Jeanne jest szalony, niemożliwy, niechciany, po części masochistyczny - funkcjonuje poza tradycyjnym pojmowaniem, a jego istota nigdy nie dotrze do osób postrzegających ludzkie relacje poprzez standardy podsuwane przez popkulturę. "Ostatnie tango w Paryżu" to kino szalenie emocjonalne, może nie do końca udane (kilka męczących dłużyzn), a dziś niekoniecznie łatwe w odbiorze, ale z całą pewnością stanowiące ważny punkt na mapie światowej kinematografii. Punkt, który dowodzi zresztą, że X Muza od kilku dekad stoi w miejscu, rzadko pełniąc swoją najbardziej podstawową funkcję.