akiś czas temu zjechałem równo na filmwebie "Powrót" Zwiagincewa, "Lewiatan" jest drugim jego filmem który oglądnąłem. I w rozterce trochę jestem. Bo jako film sam w sobie to dobry on jest, ten "Lewiatan". Chyba go nawet obejrzę jeszcze raz. I jakkolwiek zrobię to głównie po to żeby się doń również poprzypieprzać, to parę rzeczy mi się w tym filmie naprawdę spodobało. Wciąga rewelacyjna gra aktorów, fajnie rozwija się fabuła, bomba zdjęcia krajobrazów i rekwizytów dobranych do akcji. Chlanie wódy jako zwykły element życia bohaterów filmu. I zwykłe ludzkie dążenia - do zachowania ojcowizny (główny bohater), do ucieczki od szarego życia, przeżycia namiętności i sama nie wiem czego chcę (żona bohatera), do posiadania ojca i matki (syn bohatera), do pomocy przyjacielowi i sam nie wiem czego chcę (przyjaciel bohatera), do utrzymania i poszerzania swojej władzy (miejscowy kacyk). To wszystko naprawdę świetnie zagrane, jest też kontekst polityczny i religijny.
Ale moim zdaniem znowu coś tu nie gra. A ja jestem wystarczająco stary, żeby wiedzieć że ruska propaganda może być naprawdę wyrachowana.
Po pierwsze - to znowu jest film dla tzw. zachodniego widza, nie do dystrybucji w ZSRS, pardon - w Rosji. Ponoć się panu reżyserowi oberwało w ojczyźnie za ten film, ponoć go ktoś "wystawił" do nagrody wbrew "oficjalnym czynnikom" przez złośliwość i przypadek. Ponoć pan Zwiagincew kontestuje i podpisuje listy protestacyjne. Ponoć jest to film antyputinowski.
Ale też nie jest żadną nowością specyficzna technika propagandowa w której powierza się komuś rolę "opozycjonisty" którą to rolę ma dostrzegać tylko świat zewnętrzny. Taka osoba może podtrzymywać mit "demokratyczności" Rosji, mimo że jest jakimś elementem establishmentu (pozwalają mu kręcić kolejne filmy i dają na nie pieniądze ot tak?). Tego nie wiem, ale obawiam się w że w jego przypadku jest to niestety albo rodzaj świadomego uczestnika "frontu propagandowego" Rosji, albo trochę rodzaj takiego pożytecznego idioty, który tak bardzo chce być zarazem wschodni i zachodni, zarazem rosyjski (czytaj: rozumiejący potrzebę uznania autorytarnej władzy) i niby artystycznie niezależny, że kaniec kańcow mógł stworzyć obraz którym chciał się władzy przypodobać, ale zamiast tego ją wkurzył. W propagandzie jest tak że nie zawsze wszystko wychodzi zgodnie z intencjami.
Za bzdurę uważam traktowanie tego filmu jako antyputinowskiego. Po pierwsze - to jest historia zaczerpnięta z wrażej Ameryki, co przyznaje sam reżyser. Po drugie - Putin pojawia się w filmie tylko na portrecie, i to takim który mnie kojarzy się z podniszczonym freskiem z przedstawieniem Jezusa, "podrasowanym" przez jakąś emerytkę. Znaczy się - portret Putina jest tylko rekwizytem a nie nawiązaniem. Zresztą portrety ruskich przywódców pojawiają się tam jeszcze w innej scenie, temu też chcę się jeszcze przyjrzeć, bo interesujący jest dobór tych postaci (i chyba nie przypadkowy).
Religia jest istotnym elementem mitologii państwa moskiewskiego, nazwanego później Rosją, jest też istotnym elementem fabuły "Powrotu", można ten film uznać za poniekąd religijne uzasadnienie surowości władzy, obraz i kontekst tej religijności wydaje się w "Powrocie" pozytywny. Lecz cóż się z tym obrazem i kontekstem dzieje w "Lewiatanie"? Zły lokalny kacyk trzyma z miejscowym włądyką, ba, ten ostatni podpowiada mu jak powinien postępować ktoś kto rządzi. Czy reżyser stracił wiarę, albo przynajmniej chęć do religijnych rozważań? Moim zdaniem nic podobnego, mamy tu znów tylko jakieś puste figury. O ile pamiętam oryginalna amerykańska historia, stanowiąca inspirację dla filmu, kończyła się buntem bohatera - typowym dla naszej cywilizacji tj. nie liczącym się już z nikim i z niczym. A co mamy u Zwiagincewa? Gość ląduje w więzieniu i właściwie nie ma pewności czy sam nie zaciukał swojej żony w pijackim zwidzie. Nie ma buntu, jest tylko nieszczęsny Hiob, który śmiał postawić się władzy i przegrał. Nie ma znikąd dla niego pomocy ale życie toczy się dalej, dobrzy ludzie zatroszczyli się dzieckiem, albo zrobiłoby to państwo. Bandyci nie różnią się od policjantów, a władza lokalna to zwykła sitwa. Ale ja mam wątpliwość czy aby na pewno ten Zwiagincew chce nam pokazać zgniliznę Rosji. Skąd zatem ten amerykański pierwowzór? Jaki morał wyciągacie z tego filmu - że to kraj wymagający zmian, czy też ze to wszystko ich lokalna specyfika i "rosyjska dusza" które trzeba akceptować takimi jakie są?
Chciałbym wierzyć że Zwiagincew jest trochę takim anty-Michałkowem - który najpierw wierzył że służy dobrze swojej ojczyźnie kręcąc antyreżimowych "Spalonych słońcem", a potem dopiero stworzył obrzydliwą kontynuację tego obrazu - znaczy się, że Zwiagincew trochę zmądrzał od nakręcenia "Powrotu" - ale jakoś nie wierzę.