Recenzja filmu

Bat 21 (1988)

Akcja filmu „Bat 21” toczy się w roku 1972, w schyłkowym okresie amerykańskiego zaangażowania w konflikt wietnamski. Naloty stają się coraz bardziej niebezpieczne, bo po stronie wietnamskiej pojawiły się wyrzutnie kierowanych pocisków przeciwlotniczych. Przekonuje się o tym ppłk. Iceal Hambleton (Gene Hackman) biorący udział w locie rozpoznawczym, gdy jego samolot pada łupem wietnamskiej obrony. Jako jedyny uratowany z załogi będzie walczyć o przetrwanie na terenie wroga, nawiązując kontakt radiowy pod tytułowym kryptonimem BAT 21. W czasie wojny wietnamskiej Amerykanie stracili ponad 4000 samolotów i śmigłowców. Stworzyli więc system ewakuacji zestrzelonych lotników. Powstały specjalne oddziały tzw. Zielonych Olbrzymów, których zadaniem było ratowanie załóg zanim dotrą do nich Wietnamczycy. Pojmanych Amerykanów czekało w najlepszym przypadku więzienie zwane Hanoi Hilton (pokazane w filmie „Wiara ojców”) i używanie przez stronę wietnamską w roli żywych tarcz. W takim oddziale ewakuacyjnym służy kpt. Bartholomew Clark (Danny Glover), latający na samolocie rozpoznawczym pod kryptonimem Bird Dog. Właśnie on nawiązuje kontakt radiowy z BAT 21 i będzie koordynował akcję ratunkową. Początkowo Hambleton jest nadgorliwcem. Widząc kolumnę wietnamskich pojazdów naprowadza radiowo atak lotniczy i po raz pierwszy w życiu poznaje jego skutki. Dotąd zrzucał bomby z wysokości kilku kilometrów na abstrakcyjnego wroga, teraz widzi cierpienie ofiar. Przy okazji prowokuje intensywniejsze poszukiwania swojej osoby, bo wietnamski nasłuch radiowy go namierzył. Wymyśla więc plan, który mimo mówienia otwartym tekstem, ukryje jego zamiary przed Wietnamczykami. Trasa ucieczki ma bazować na topografii znanych pól golfowych, bo gra ta jest pasją pułkownika. Dalsze dni i noce mijają na kolejnych nieudanych planach podjęcia Hambletona. Poza działaniami Wietnamczyków zagraża mu planowany nalot i utrata sił w dżungli. Wspiera go kpt. Clark, wykonując dodatkowe loty i podtrzymując kontakt radiowy. Gdy po stracie śmigłowca ratunkowego dowództwo traci nadzieję na uratowanie Hambletona, to przed planowanym bombardowaniem wprowadza zakaz lotów. Jednak Clark dał słowo, zabiera samowolnie śmigłowiec swojego dowódcy i rusza na ratunek, by w ostatniej chwili uciec wraz z pułkownikiem zarówno przed Wietnamczykami, jak i amerykańskimi bombami. Obraz wojny pokazany w filmie „Bat 21” pomimo pewnej statyczności jest dramatyczny. Zarówno Amerykanie, jak i oddziały wietnamskie są dla cywilnej ludności zagrożeniem. Decyzje sztabowców mogą jednym nalotem unicestwić całe wioski, a sami Wietnamczycy też nie dbają o cywilów, organizując w ich domach zasadzki. Jednak gdy Hambleton spotyka w lesie miejscowego chłopca, ten ostrzega go przed pułapką „booby trap”. Bezbronny Amerykanin nie jest bowiem dla niego wrogiem, lecz człowiekiem w potrzebie.  „Bat 21” to obraz specyficzny – film o wojnie prawie bez scen walki. Mimo to niesie ze sobą napięcie, bo przedzierającemu się przez dżunglę Hambletonowi towarzyszy tropiący oddział wietnamski, a ciągłe przekładanie ewakuacji może go złamać. Poza wymową antywojenną – wielki nalot poza wypaleniem obszaru dżungli przynosi zagładę głównie cywilom – jest pochwałą żołnierskiego braterstwa. Ofiarność ratowników pokazuje bowiem, że ludzie są bardziej skłonni do narażania życia niosąc pomoc kolegom niż śmierć wrogowi. Film zrealizowano skromnymi środkami, a mimo to robi duże wrażenie i skłania do refleksji. Znakomita jest też rola Gene Hackman grającego Humbletona, widzimy, jak przeżycia kilku dni odmieniają dojrzałego człowieka. Dodatkowym aspektem jest propagowanie gry w golfa, który może ocalić życie nie tylko przez profilaktykę chorób serca.